Y học cổ truyền
Hải sâm được sử dụng trong các bài thuốc Y học cổ truyền
Hải sâm
Hải sâm hay còn gọi là đỉa biển, sâm biển là loài động vật biển chuyên ăn xác chết các loài động vật khác, chúng còn được gọi là vệ sinh viên của biển. Thức ăn của hải sâm chủ yếu là các loài phù du, các chất hữu cơ dưới đáy biển. Hải sâm còn có thể được tìm thấy với số lượng lớn ở cạnh các trang trại nuôi cá biển của con người.
Hải sâm có một lớp thịt dày, cấu tạo theo dạng hình ống, bên ngoài có nhiều u, bướu sần sùi. Cơ thể chúng không có đầu đuôi phân biệt, chỉ có một lỗ nhỏ ở giữa là miệng, xung quanh miệng có nhiều tua nhỏ, được ví như những “cánh tay” để nắm bắt thức ăn.
Khác với nhiều loài sinh vật khác ngủ đông, sâm biển thường ngủ hè bởi cơ thể của chúng rất nhạy với sự thay đổi nhiệt độ của nước biển, khả năng chịu nóng thấp. Với đặc điểm đó, vào mùa hè, sâm biển thường nằm im dưới đáy biển và hầu như không ăn uống, bơi lội. Chúng sẽ xuất hiện trở lại khi thời tiết chuyển sang thu.
Hải sâm thường sống chui rúc trong bùn ở các đảo san hô, bờ đá, đá ngầm cát bùn. Nguồn thức ăn chính cả chúng là sinh vật tảo, vụn hữu cơ, trùng có lỗ, các loại ốc và trùng phóng xạ. Hải sâm sinh sống ở nhiều vùng biển trên thế giới nhưng tập trung nhiều nhất ở khu vực biển Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam.
Hải sâm được coi là món cao lương mĩ vị, dùng để bồi bổ cho vua chúa từ xa xưa. Hải sâm được ví là “nhân sâm của biển cả” vì không chỉ giàu dinh dưỡng, bồi bổ cơ thể mà còn nhiều lợi ích phòng chống bệnh tật, trong đó có bệnh tim mạch và ung thư.
 |
| Hải sâm là một loại dược phẩm rất tốt cho sức khỏe. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/ |
Công dụng của hải sâm
Theo Y học cổ truyền
Y học cổ truyền cho rằng hải sâm có vị mặn, tính ấm đi vào các kinh Tâm, Tỳ, Thận và Phế. Có công năng bổ thận ích tinh, thêm tinh tủy, tráng dương, sát khuẩn, dưỡng huyết nhuận táo, sử dụng trị mọi chứng hư lao như các chứng huyết hao tổn, hư nhược, liệt dương, di tinh, mộng tinh, tiểu tiện nhiều lần, táo bón, lỵ kinh niên.
Trong nhiều y thư cổ như: Bản thảo tùng tân, Bản thảo nhiếp yếu, Cương mục thập di, Dược tính chỉ nam… đều nói hải sâm bổ thận kinh, ích tinh tủy, tiêu đờm dãi, giữ gìn điều nhiếp tiểu tiện, có tính tráng dương, sát khuẩn, chữa trị được chứng lở có sâu, lại giáng được hỏa, bổ ích thận, thông lợi tràng vị, nhuận chỗ táo kết, trị mọi chứng hư lao, ốm yếu gầy còm. Đặc biệt có khả năng kháng ung nên còn được phối hợp trong trị liệu ung thư…
Theo y học hiện đại
Những nghiên cứu cho thấy con đỉa biển có chứa hàm lượng dinh dưỡng đa dạng và dồi dào. Hàm lượng protein có trong hải sâm cao gấp 5 lần so với thịt nạc là 3.5 lần so với thịt bò. Vậy, với những thành phần đó, hải sâm có tác dụng gì trong điều trị bệnh lý?
Hỗ trợ giảm đau khớp
Hải sâm rất giàu chondroitin sulfate, hợp chất nổi tiếng với khả năng giảm đau khớp và viêm khớp.
Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Y học New England năm 2006 xác nhận rằng việc bổ sung chondroitin sulfate cho cơ thể có hiệu quả trong vấn đề giảm đau viêm khớp ở nhóm bệnh nhân bị đau đầu gối từ trung bình đến nặng liên quan đến tình trạng viêm xương khớp.
Kết quả nghiên cứu cho rằng tác dụng của hải sâm trong việc hỗ trợ điều trị đau viêm khớp do nồng độ cao chất chống oxy hóa chondroitin sulfate.
Tăng cường sức khỏe tim mạch
Một số nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra rằng các sản phẩm với nguyên liệu từ hải sâm có thể giúp cải thiện sức khỏe của tim.
Một nghiên cứu năm 2016 cho thấy chiết xuất của hải sâm đá (Actinopyga lecanora) có thể làm giảm huyết áp ở những chú chuột đang bị huyết áp cao, từ đó hỗ trợ kiểm soát chỉ số huyết áp tốt hơn.
Bên cạnh đó, chế độ ăn nhiều hải sâm làm giảm đáng kể tổng lượng cholesterol xấu LDL và triglyceride.
Giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư
Hải sâm rất giàu chất chống oxy hóa và polyphenol, do đó ăn hải sâm có thể giúp giảm chứng viêm trong cơ thể.
Các nghiên cứu cho thấy quá trình viêm nhiễm trong cơ thể có thể dẫn tới nguy cơ mắc ung thư. Việc thêm các thực phẩm chứa chất ngừa ung thư là điều nên làm để giảm nguy cơ mắc tình trạng sức khỏe nguy hiểm này.
Một nghiên cứu của các nhà khoa học tại Việt Nam được đăng tải trên Tạp chí Bioorganic & Medicinal Chemistry cho thấy, chất triterpene diglycosides trong hải sâm Việt Nam gây độc đối với 5 loại tế bào ung thư, gồm tế bào ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt và ung thư da.
Theo một nghiên cứu khác, ds-echinoside A, một loại triterpene nguồn gốc từ hải sâm, giúp giảm quá trình nhân lên và phát triển của tế bào ung thư gan.
Cải thiện chức năng gan và thận
Các nghiên cứu được thực hiện trên chuột cũng đã chứng minh rằng tác dụng của hải sâm có thể mang đến lợi ích cho gan và thận.
Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí BioMed Research International, chỉ cần một liều chiết xuất từ hải sâm đã giúp giảm đáng kể tình trạng stress oxy hóa và tổn thương gan. Nghiên cứu tương tự cũng tiết lộ rằng hải sâm còn giúp cải thiện chức năng gan và thận.
Tăng cường hệ miễn dịch
Hải sâm chứa glycine và arginine, những hợp chất có lợi trong việc tăng cường hệ thống miễn dịch. Glycine có thể kích thích sản xuất và giải phóng kháng thể tế bào IL-2 và B. Những kháng thể này thực hiện một nhiệm vụ quan trọng trong việc loại bỏ các vật thể lạ.
Arginine sẽ hỗ trợ tăng cường khả năng miễn dịch tế bào bằng cách thúc đẩy sự kích hoạt và tăng sinh của tế bào T, một loại tế bào bạch cầu chống lại mầm bệnh và tế bào ung thư.
Ngăn ngừa bệnh nướu răng
Kem đánh răng có thành phần chiết xuất hải sâm có thể có lợi cho những người mắc bệnh nha chu.
Trong một nghiên cứu với 28 bệnh nhân độ tuổi trưởng thành được chẩn đoán bị viêm nướu mạn tính hoặc giai đoạn đầu của viêm nha chu mạn tính cho thấy bệnh nhân đánh răng bằng kem đánh răng với thành phần hải sâm khoảng 2 lần mỗi ngày trong vòng ba tháng đã cải thiện tình trạng mảng bám và viêm hiệu quả.
Giảm nguy cơ cơn hen suyễn bộc phát
Các chuyên gia cho rằng tác dụng của hải sâm còn có thể được ứng dụng như một phương thuốc tự nhiên cho bệnh hen suyễn, ngăn ngừa cơn hen bộc phát cũng như tần suất xuất hiện của chúng. Điều này có được là do hải sâm có khả năng giảm viêm dị ứng đường hô hấp.
Giúp xương chắc khỏe
Hải sâm là một nguồn cung chứa nhiều canxi, hỗ trợ xương chắc khỏe. Ngoài ra, hàm lượng collagen cao trong hải sâm đóng vai trò là thành phần cấu trúc để canxi bám vào, giúp giữ lại lượng canxi cao trong xương, từ đó làm tăng mật độ cũng như giữ gìn sức mạnh của xương.
 |
| Hải sâm biển là một loại dược phẩm rất tốt cho sức khỏe. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/ |
Món ăn, bài thuốc dùng hải sâm
Cháo hải sâm: Hải sâm 20g, gạo 100g nấu cháo, ăn bữa điểm tâm sáng. Dùng cho các trường hợp tăng huyết áp, xơ mạch, suy nhược, sút cân, thân nhiệt thấp, da khô nhẽo.
Canh thịt heo hải sâm mộc nhĩ: Hải sâm, thịt heo, mộc nhĩ, liều lượng tùy ý, thêm gia vị, nấu dạng canh súp. Dùng cho các trường hợp kích ứng, trầm cảm thất thường, táo bón.
Hải sâm nước gừng tiểu hồi: Hải sâm 15g, ngâm nước cho mềm, rồi đảo qua nước sôi, thêm nước hàng và tiểu hồi nấu nhừ, khi ăn thêm mấy lát gừng giã nát. Dùng cho các trường hợp suy nhược lão hóa sớm, di hoạt tinh liệt dương.
Hải sâm hầm thịt dê: Hải sâm 30g, thịt dê 120g. Hải sâm ngâm nựớc cho mềm. Cả hai thứ đều thái lát, thêm gia vị nấu dạng súp. Dùng cho các trường hợp thận hư, liệt dương, di tinh, tiểu giắt, người cao tuổi suy nhược, lạnh tay chân.
Hải sâm hầm lòng lợn: Hải sâm 30g, lòng lợn 120g, mộc nhĩ 15g. Hải sâm mộc nhĩ ngâm nước cho mềm, lòng lợn làm sạch thái lát, thêm gia vị và nước với liều lượng thích hợp, nấu súp.
Dùng cho các trường hợp táo bón mạn tính, âm hư, huyết hư (sốt nhẹ, suy nhược, khát nước, da tóc khô, lòng bàn tay bàn chân nóng) hay có khối u.
Hải sâm chữa lao phổi: Hải sâm 500g, bạch cập 250g, mai rùa 1 cái. Sao vàng, tán bột mịn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 25g với nước ấm.
Bổ khí huyết, hạ huyết áp: Hải sâm 50g, tỏi 30g, gạo 100g. Tất cả nấu nhừ thành cháo. Ăn vào buổi sáng trong ngày.
Thuốc bổ gan, hạ huyết áp: Hải sâm 50g, đỗ trọng 5g. Cho vào nồi, thêm nước luộc gà (200 ml). Nấu cho nhừ, ăn 1 lần trong ngày.
Trị liệt dương, di tinh, tinh lạnh,do thận hư (loại làm hoàn): dùng hải sâm 480g (sao thơm), hạch đào nhân 100 hạt, thận dê 4 – 6 đôi, đỗ trọng 240g, thỏ ty tử 240g, ba kích 124g (tẩm nước cam thảo sao), câu kỷ tử 120g, lộc giác giao 120g, bổ cốt chỉ 120g (sao với muối), đương quy 120g, ngưu tất 120g (tẩm dấm sao), quy bản 120g (sao với dấm), sau đó tất cả sấy khô tán bột mịn trộn đều luyện với mật ong làm hoàn, mỗi viên nặng 9g, ngày uống 3 lần, mỗi lần 3 viên (27g).
Trị dương nuy (liệt dương): hải sâm 20g, thịt dê 100g, hai thứ hầm chung đến nhừ, nêm đủ gia vị ăn 1 lần trong ngày. Cần ăn 5 – 7 ngày.
Chữa động kinh: dùng nội tạng của hải sâm sấy khô nghiền bột, mỗi lần uống 12g, chiêu với rượu vàng (rượu vàng là loại rượu được cất từ loại cơm nâu bởi 3 loại: gạo nếp, gạo tẻ, kê hạt vàng rổi tải mỏng cho nguội nhưng còn ấm, rắc men rượu đã tán nhỏ trộn đều, ủ thành cái rượu lấy ngâm nước cất thành rượu có màu vàng, độ cồn thấp với tác dụng thông hành huyết mạch, dưỡng huyết nhuận da), uống liên tục 7 – 10 ngày liền.
Chữa thiếu máu: hải sâm, đại táo lượng bằng nhau, đem sấy khô tán bột, ngày uống 2 lần, mỗi lần 9g, chiêu với nước ấm hoặc lấy 1 con hải sâm hầm cùng mộc nhĩ lấy nước pha chút đường phèn vừa ngọt uống cùng, sau ăn cái.
Trị trĩ xuất huyết: lấy hải sâm lượng vừa đủ đốt tồn tính, tán bột, mỗi lần uống 1,5g hòa với a giao 6g trong nước sôi cho tan mà uống. Ngày uống 3 lần. Cần uống 5 – 7 ngày.
Táo bón do âm hư: hải sâm 30g, đại tràng lợn 120g, mộc nhĩ đen 15g, ba thứ cho vào hầm nhừ ăn ngày 1 lần, cần ăn liền trong nhiều ngày.
Chữa đau lưng và suy giảm trí nhớ do thận hư: dùng hải sâm 30g, xương sống lợn 60g, hạch đào nhân 15g, cho vào hầm nhừ, nêm đủ gia vị vừa miệng, ngày ăn 1 liều này, cần ăn 5 ngày.
Trị suy nhược thần kinh do thận hư: (biểu hiện đầu choáng váng, mắt hoa, lưng đau gối mỏi, tai ù, điếc, mất ngủ, di tinh, xuất tinh sớm): dùng hải sâm 30g, gạo nếp 100g, cho cả hai thứ ninh nhừ thành cháo nêm gia vị vừa miệng và ăn ngày 1 liều chia vài lần, cần ăn trong 5 – 7 ngày liền.
Trị chứng đái tháo đường: hải sâm 2 con, trứng gà 1 quả, tụy lợn 1 cái, cho cả 3 thứ vào bát hấp chín và ăn ngày 1 lần, cần ăn liền 5 – 7 ngày.
Chữa chứng huyết áp cao (kể cả xơ vữa động mạch): dùng hải sâm 50g, cho hầm nhừ, chế chút đường phèn và ăn hết trong ngày. Cần ăn 7 ngày liền.
 |
| Khi sử dụng Hải sâm làm thuốc nên chọn đúng loại, nên tham khảo ý kiến người có chuyên môn. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/ |
Lưu ý khi dùng hải sâm
Để việc sử dụng Hải sâm mang lại hiệu quả tốt nhất cho sức khỏe. Người dùng cần chú ý một số lưu ý quan trọng như sau:
Khi người bệnh đang sử dụng các đơn thuốc chứa cam thảo không được sử dụng cùng Hải sâm.
Bệnh nhân đang điều trị bệnh lỵ, tiêu chảy, viêm đại tràng, hoạt tinh, thể trạng đàm thấp (béo phì) không được sử dụng Sâm biển.
Không nên ăn trái cây có chứa acid tannic sau khi ăn Sâm biển vì sẽ rất dễ xảy ra hiện tượng khó tiêu. Nên ăn cách nhau ra khoảng 4 tiếng đồng hồ.
Tương tự như với trái cây, không nên uống trà sau khi ăn Sâm biển.
Không dùng giấm trong chế biến và sơ chế Sâm biển vì sẽ làm mất đi hàm lượng dinh dưỡng vốn có của vị thuốc.
Những người đang điều trị bệnh lý mãn tính nên trao đổi với bác sĩ chuyên môn trước khi sử dụng Hải sâm để được hướng dẫn cụ thể và sắp xếp liều lượng, cách sử dụng an toàn, hợp lý.
