Y học cổ truyền
Thuốc hoạt huyết và các chứng đau đầu, mất ngủ, hay quên, hoa mắt chóng mặt
Hệ lụy do dùng thuốc hoạt huyết dưỡng não
Hiện nay nhiều người cứ đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, mất ngủ, hay quên… là ra hiệu thuốc mua thuốc hoạt huyết dưỡng não. Tuy nhiên, theo Y học cổ truyền thì đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, mất ngủ, hay quên là những chứng, hội chứng phức tạp mà không phải chỉ một loại thuốc có thể giải quyết được.
Bà H., năm nay 79 tuổi, hay bị mất ngủ, hay quên, hằng ngày bà uống thuốc hoạt huyết dưỡng não đều như vắt tranh. Chia sẻ với bạn bè, bà H. cho biết ở tuổi bà máu lên não kém nên cần thuốc để đưa máu lên não tốt hơn, từ đó sẽ đỡ mất ngủ và chứng hay quên. Bà cho rằng tuy thuốc không làm hết các triệu chứng mất ngủ, hay quên của bà nhưng vì thuốc gồm các loại thảo dược nên dùng an toàn và phải kiên trì dùng lâu dài các triệu chứng mới được cải thiện dần dần.
Chị D., năm nay 47 tuổi, bị chóng mặt. Chị đã nhờ con trai đi mua thuốc chữa chứng chóng mặt. Tại hiệu thuốc gần nhà cô bán thuốc đã bán cho con trai chị một số thuốc chữa chóng mặt, trong đó có thuốc hoạt huyết dưỡng não và dặn cho mẹ uống thuốc này lâu dài để phòng chứng chóng mặt tái phát.
Anh V., năm nay 36 tuổi, hay bị đau đầu. Anh ra hiệu thuốc nhân viên bán thuốc bán cho anh một số loại thuốc chữa đau đầu, trong đó có thuốc hoạt huyết dưỡng não và khuyên anh nên uống một thời gian để thuốc phát huy tác dụng. Những trường hợp dùng thuốc hoạt huyết dưỡng não như bà H., chị D., anh V. khá phổ biến hiện nay. Nhiều người cứ đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, mất ngủ, hay quên… là dùng ngay thuốc hoạt huyết dưỡng não.
 |
| TTND GS. TS Trương Viết Bình – Chủ tịch Hội Nam y Việt Nam. https://suckhoeviet.org.vn/ |
Cảnh báo của chuyên gia Y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền thì các chứng đau đầu (đầu thống), mất ngủ (thất miên), hay quên (kiện vong), hoa mắt, chóng mặt (huyễn vựng ) do rất nhiều nguyên nhân gây ra, chữa những chứng bệnh này không đơn giản chỉ bằng một loại thuốc. Quan niệm các hội chứng trên là do thiếu máu lên não và thuốc hoạt huyết nhằm tăng lượng máu lên não và để dưỡng não không phải là kiến thức của y học cổ truyền. Thuốc hoạt huyết là loại thuốc dùng để chữa cho các bệnh nhân bị huyết ứ.
Chứng huyết ứ xuất hiện khi huyết không lưu thông, đình trệ và ngưng đọng. Hoặc huyết thoát ra ngoài kinh mạch, tích lại trong cơ thể, ảnh hưởng đến sự vận hành của kinh lạc. Nguyên nhân chủ yếu thường do té ngã, sang chấn, nhiễm phong Hàn thấp hoặc do nội thương xuất huyết, hoặc do lao thương quá độ, khí hư không thúc đẩy được huyết vận hành trong kinh lạc được mà sinh ra bệnh. Trên lâm sàng thường thấy các chứng như sốt cao, vị quản thống, tâm quí, chính xung, hung thống, đầu thống, trúng phong, điên cuồng, thống kinh, bế kinh…
Các trường hợp khí hư, can thận hư gây chóng mặt, đau đầu, hay quên thì phải bổ can thận, bổ khí huyết, nếu tự ý dùng thuốc hoạt huyết kéo dài không những không giảm chóng mặt , giảm đau đầu mà ngược lại có thể làm bệnh nặng lên vì chóng mặt đau đầu này do khí hư, huyết hư thì phải bổ khí, bổ huyết chứ không phải là thuốc hoạt huyết.
Hiện nay có nhiều trường hợp quảng cáo chữa bệnh quá mức, ví dụ như đối với các triệu chứng đau khớp nói chữa được nhiều năm không tái phát là nói quá mức vì với chứng đau khớp, viêm khớp là chứng Tý, liên quan tới tà khí lục dâm (lúc nào cũng có sẵn trong môi trường sống), khi chính khí suy yếu, lập tức tà khí xâm phạm gây bệnh. Chưa kể các bệnh khớp do miễn dịch dị ứng trong các bệnh tự miễn như viêm cột sống dính khớp, viêm khớp dạng thấp tiến triển, xơ cứng bì, Lu pus ban đỏ .. không đơn giản kể cả đối với y học hiện đại.
GS.TS. Trương Việt Bình khuyến cáo người bệnh khi có các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, mất ngủ, hay quên, hoa mắt… cần đến thầy thuốc chuyên khoa Y học cổ truyền để được tư vấn cách sử dụng thuốc cho phù hợp với tình trạng bệnh và nguyên nhân gây bệnh của mình. Nếu người bệnh tự ý dùng thuốc hoặc nghe theo lời mách bảo của người khác, hoặc quá tin vào quảng cáo sẽ không chỉ tiền mất mà bỏ lỡ cơ hội vàng để chữa trị bệnh khiến bệnh trở nên nặng hơn, khó chữa hơn. Thậm chí với các trường hợp dùng sai thuốc có thể gây các biến chứng nguy hiểm.
 |
| Nhiều bài thuốc Đông y giúp điều trị chứng đau đầu, chóng mặt hiệu quả. https://suckhoeviet.org.vn/ |
Xin giới thiệu các thể bệnh:
A. ĐAU ĐẦU: (đầu thống)
Đau đầu do lục dâm xâm nhập làm tắc kinh mạch, khí huyết nghịch loạn gây đau đầu. có thể chia làm 2 nguyên nhân chính là ngoại cảm và nội thương.
Ngoại cảm: Ngoại cảm thường do Phong hàn, phong nhiệt phong thấp xâm nhập gây bệnh
1. Nhức đầu phong hàn
Triệu chứng: Đau đầu đau xuống gáy cổ, hay lấy khăn bịt đầu, sợ lạnh ngạt mũi, chảy nước mũi, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phự khẩn
Pháp điều trị: Bổ khí tán hàn
2. Nhức đầu phong nhiệt
Triệu chứng : Đầu đau căng, nặng thì đau như búa bổ, sốt sợ gió, mặt và mắt đỏ, khát nước, tiểu tiện vàng, đại tiện bí, rêu vàng mỏng, mạch phù sác
Pháp trị: Sơ phong thanh nhiệt
3. Nhức đầu phong thấp:
Triệu chứng : Đầu đau như bị bó lại, đau như dùi, người nặng, hông bụng đầy, chán ăn, lưỡi nhạt, rêu trắng cáu, mạch nhu
Pháp trị: Trừ phong thấp
4. Nhức đầu huyết hư:
Triệu chứng: Thường do ốm lâu, chính khí hư yếu, mất huyết quá nhiều, trung khí bất túc, thanh dương không thăng, dinh huyết hư suy không cung cấp lên não gây nên.
Đau đầu, chóng mặt, đau ê ẩm, mệt đau tăng, hồi hộp mất ngủ, tinh thần mệt mỏi, yếu sức, ăn uống kém. Bát trân thang gia giảm
Pháp trị: Bổ dưỡng khí huyết
5. Nhức đầu do can tạng:
Gồm có can dương thượng cang, can khí thượng nghịch, can hoả vượng đau từng cơn nhấm nhói, đau căng đầu, đầu đau vào lúc sáng sớm hoặc suốt cả buổi sáng, lúc ngủ dậy, lúc phát lúc ngừng, thường có cả hiện tượng đầu nặng chân nhẹ và hoa mắt sợ sáng nhân vật không tỏ, chóng mặt hoa mắt, đau nhiều vùng thái dương, gặp khi cáu giận đột ngột thì bệnh tăng, ngủ không yên, phiền táo, dễ cáu giận, sườn trướng đau, mỏi từ vai, ù tai, mắt đỏ miệng khô, mạch huyền, huyền tế sác, lưỡi đỏ, rêu vàng mỏng, có chiều hướng bị cao huyết áp.
Chứng Can dương thượng cang là dưới hư trên thực, hư dương bốc lên đầu, đầu đau và trướng hơi nhẹ.
Pháp trị: Bình can tiềm dương
6. Nhức đầu do uất đờm:
Triệu chứng: Đầu luôn căng, mặt mày sây sẩy, ngực tức bụng đầy, nôn mửa ra đờm, dãi, rêu lưỡi trắng nhờn nếu rêu trắng chuyển sang vàng là thấp đờm hoá nhiệt, mạch huyền hoạt.
Pháp trị: Kiện tỳ tiêu đờm
7. Nhức đầu do huyết ứ Triệu chứng:
Triệu chứng: Đau liên miên không khỏi, điểm đau cố định, có lúc đau như dùi đâm, lưỡi có đám ứ đỏ, mạch sác
Pháp trị: Huyết phủ trục ứ
8. Nhức đầu do khí hư:
Triệu chứng: Đau đầu âm ỉ, liên miên, làm việc quá sức thì đau tăng, người mệt, ăn kém, thiểu khí, mạch tế vô lực – Đau nhức đầu nhiều về buổi sáng hoặc khi mới ngủ dậy, buổi chiều nhẹ dần, có cảm giác long óc, tinh thần mỏi mệt, ăn kém, mạch hư.
Pháp điều trị: Bổ khí thăng đề.
Trong 8 thể đau đầu, chỉ có 1 loại đau đầu do ứ huyết là có thể dùng thuốc hoạt huyết. Tuy nhiên phải là bài thuốc hoạt huyết mạnh, phá huyết mới có tác dụng.
 |
| https://suckhoeviet.org.vn/ |
B. MẤT NGỦ:
Theo Y học cổ truyền mất ngủ thuộc chứng thất miên hay bất mị. Đây là một dạng rối loạn giấc ngủ xảy ra vào ban đêm, khi bệnh nhân muốn ngủ nhưng không ngủ được hoặc ngủ không sâu giấc, không đảm bảo chất lượng của giấc ngủ. Bệnh biểu hiện bằng các triệu chứng như khó ngủ, khó duy trì giấc ngủ, đang ngủ thì tỉnh dậy và không ngủ lại được, dù đã ngủ nhưng khi tỉnh dậy vẫn cảm thấy người mệt mỏi, thần thái không tươi tỉnh. Mất ngủ kéo dài không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống cũng như công việc của người bệnh. Một giấc ngủ chập chờn sẽ khiến mắt thâm quầng, đầu óc thiếu tỉnh táo, làm việc không tập trung, cơ thể luôn trong trạng thái thèm ngủ, mệt mỏi.
Theo y học cổ truyền, mất ngủ do nhiều nguyên nhân gây nên. Có thể do suy giảm chức năng tạng phủ như Tâm, Can, Tỳ, Phế, Thận làm cho tinh khí và thần trí không được yên ổn mà dẫn đến chứng mất ngủ. Ngoài việc điều trị triệu chứng, cần phải xác định rõ đâu là gốc bệnh để điều trị tận gốc.
Trong các nguyên nhân ngoài nguyên nhân liên quan tạng phủ còn do tinh huyết không đầy đủ hoặc ngoại cảm làm nhiễu động làm thần chí không yên.
Nguyên nhân thường gặp là do tâm tỳ hư, can khí uất, huyết hư, âm hư hỏa vượng, tâm thận bất giao. Điều trị mất ngủ cần dưỡng tâm huyết, bổ đều 3 tạng tâm, thận, tỳ.
Các bài thuốc chữa mất ngủ có tác dụng tốt:
1/ Thiên vương bổ tâm đan:
Thành phần bài thuốc: Sinh địa hoàng, Nhân sâm , Đan sâm , Huyền sâm; Phục linh ; Ngũ vị tử Viễn chí, Cát cánh, Đương quy thân Thiên môn đông, Mạch môn đông Bá tử nhân, Táo nhân.
Tác dụng: Tư âm thanh nhiệt, bổ âm an thần,
2/ Bài thuốc Dưỡng tâm thang:
Dưỡng tâm, thanh nhiệt, trị mất ngủ, hoảng sợ, hồi hộp.
Vị thuốc: Bá tử nhân, Bạch phục linh, Bán hạ (chế), Chích thảo, Đương quy, Hoàng kỳ, Ngũ vị tử, Nhân sâm , Nhục quế , Phục thần , Táo nhân , Viễn chí, Xuyên khung.
3/ Bài thuốc Toan táo nhân thang:
Vị thuốc: Toan táo nhân, Xuyên khung, Phục linh Tri mẫu, Cam thảo
Công năng: Dưỡng tâm an thần, thanh nhiệt trừ phiền.
Chủ trị: Dinh huyết bất túc, âm hư dương cang, hư phiền không ngủ được.
4/ Bài Quy tỷ thang:
Vị thuốc: Phục linh ,đương quy, bạch truật, hoàng kỳ, nhân sâm, long nhãn, ; hắc táo nhân, viễn chí, mộc hương, cam thảo (chích), nhục quế.
Bài thuốc có tác dụng: Bổ khí sinh huyết, kiện tỳ. điều trị chứng tâm và tỳ đều hư, hồi hộp, mất ngủ, hay quên, ăn kém, mệt mỏi, kinh nguyệt không đều, cơ thể suy nhược, thần kinh suy nhược.
Để điều trị mất ngủ, y học cổ truyền dùng điển hình là 4 bài thuốc bổ, không dùng thuốc hoạt huyết. Để dưỡng não nếu có thì phải dùng những bài thuốc bổ này.
C. CHÓNG MẶT (Huyễn vựng)
“Huyễn” là hoa mắt, “ vựng” là chóng mặt, chòng chành mọi vật xoay chuyển, nghiêng ngả không yên người như muốn ngã. Dân gian thường gọi chung là hoa mắt chóng mặt: Nhẹ thì bệnh có thể hết ngay khi nhắm mắt, nặng thì kèm thêm buồn nôn, nôn, toát mồ hôi, ngã lăn ra đất…
Nguyên nhân :
1/ Can dương vốn thịnh, dương khí bốc lên gây chóng mặt.
2/ Tình chí uất ức lâu ngày, uất lâu hóa hỏa làm can âm hao tổn, can dương thượng kháng gây chóng mặt.
3/ Thận thủy hư không nuôi dưỡng được can mộc, làm can âm hư, can dương thượng kháng gây chóng mặt.
Phương pháp dùng thuốc: Các bài thuốc thường dùng có tác dụng bổ khí sinh huyết và dưỡng tâm an thần, bổ thận tráng dương, tư âm dưỡng huyết: Lục vị , Kỷ cúc địa hoàng thang, Thiên ma câu đằng thang, Định huyễn thang.
D. HAY QUÊN: (kiện vong)
Về nguyên nhân gây bệnh và pháp điều trị, Nam dược thần hiệu ghi: “Lo nghĩ thái quá thương tổn đến tâm, tâm đã thương tổn thì huyết hao kiệt, tâm thần không vững, lại hại đến tỳ, làm vị khí suy yếu, cho nên bệnh này phát ra đều bởi hai tạng tâm và tỳ, phép chữa nên an thần dưỡng huyết, bớt tư lự trừ hư phiền, có vậy mới bảo đảm được khỏi bệnh”.
Phép điều trị: bổ ích tâm thận.
Phương thuốc: Lục vị địa hoàng gia Ngũ vị Viễn trí.
Dùng cho thể Thận âm hư
Chóng quên do tâm khí không đủ.
Triệu chứng: chóng quên, tim đập hồi hộp, đạo hãn.
Phép điều trị: an thần củng cốkhí.
Phương thuốc: Thiên vương bổ tâm đan.
Chóng quên do tâm tỳ hư.
Triệu chứng: Chóng quên, tim đập hồi hộp, mất ngủ, mộng nhiều ăn kém, bụng trướng ỉa lỏng, mệt mỏi, lưỡi nhợt, mạch tế hư.
Phép điều trị: Bổ tâm ích khí.
Phương thuốc: Hạt sen (liên tử) tán nhỏ, nấu cháo hoa, lấy nước cháo 1 bát nấu với 2 đồng cân bột sen, sôi hai dạo rồi ăn, ăn càng lâu càng tốt, để tăng tâm chí sáng tai mắt.
Phương thuốc: Quy tì thang
Chóng quên do đờm trọc, đờm ẩm tràn lên.
Triệu chứng: chóng quên, người nặng nề bụng trướng đờm nhiều.
Phép điều trị: Hóa đờm ninh thần.
Phương thuốc: Phục linh thang
Với chứng hay quên thì cần dùng các bài thuốc bổ can thận, bổ tâm kiện tỳ hóa đàm chứ hoàn toàn không sử dụng thuốc hoạt huyết.
Thận chủ cốt tủy, tàng tỉnh. Tinh sinh khí, tinh sinh huyết, tủy sinh não. Để dưỡng não cần bổ thận chứ không phải là hoạt huyết.
