Sơn thù du
Sơn thù du còn có tên:Thục táo, Thục toan táo (Bản kinh), Thực táo nhi (Cứu Mang Bản Thảo), Nhục táo (Bản Thảo Cương Mục), Chi thực (Biệt Lục), Thạch táo, Thang chủ, Thực táo nhi thụ (Hòa Hán Dược Khảo); Thử thỉ, Kê túc (Ngô Phổ Bản Thảo); hù nhục (Y Học Trung Trung Tham Tây Lục); Táo bì (Hội Dược y Kính); Trần du nhục, Tỉnh thù nhục, Sao du nhục (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển); Hồng táo bì (Tân Hoa Bản Thảo Cương Yếu); Sơn bản thự (Quảng Tây Trung Dược Chí); Phiến tử dự Phật chưởng thự (Dược Tài Học)…Tên dược: Fructus corni, Tên thực vật: Cornus officinalis Họ: Sơn thù (danh pháp khoa học: Cornaceae)
Sơn thù du là loại cây sống lâu năm, chiều cao trên dưới 3m và thường mọc thành những bụi nhỏ. Cây có vỏ ngoài màu nâu nhạt, nứt nẻ, cành nhỏ và không có lông.
Lá mọc đối xứng, lá trơn, phiến có hình trứng hoặc hình bầu dục, đáy tròn, đầu hơi nhọn, rộng 3 – 4.5cm, dài 5 – 7cm, mép lá nguyên. Mỗi lá gồm có 5 – 7 đôi gân phụ, mặt trên được phủ một ít lông, mặt dưới không có lông.
Hoa mọc ở kẽ lá, thường mọc thành tán, có màu vàng và kích thước nhỏ. Quả hạch, màu đỏ tươi, bề mặt nhẵn, hình trái xoan, đường kính khoảng 7mm. Bên trong chứa hạch có hình trứng. Sơn thù du ra hoa vào tháng 5 – 6 và sai quả vào tháng 8 – 10.
Quả chín của cây được sử dụng để làm thuốc. Chỉ chọn những loại quả có thịt dày, màu hồng. Quả màu nhạt và thịt mỏng thường có chất lượng kém hơn.
Sơn thù là nguyên sản ở Trung Quốc. Hiện nay loại thực vật chủ yếu mọc ở tỉnh Triết Giang, Sơn Đông, Thiểm Tây, Tứ Xuyên, Hà Nam, An Huy,…
Thu hái khi quả chín (chuyển sang màu đỏ) – thường là vào cuối mùa thu đầu mùa đông. Sau khi thu hoạch quả về, đem nhúng qua nước sôi trong vài phút rồi bỏ hạt và dùng thịt phơi khô.
Hoặc có thể bào chế sơn thù du theo những phương pháp sau:
Ngâm với rượu, lấy thịt, bỏ hạt và đem thịt sấy khô với lửa nhỏ để dùng dần.
Tẩm sơn thù nhục với rượu, cứ 1kg thịt quả thì dùng 60ml rượu. Đem bỏ vào bình, đậy kín và đem cách thủy cho đến khi thịt quả hút hết rượu. Cuối cùng lấy ra và đem phơi khô là dùng được.
Sơn thù du dược liệu có nhiều tác dụng trị bệnh. Ảnh internet |
Công dụng sơn thù du
Theo y học cổ truyền
Sơn thù vị chua, tính hơi ôn quy kinh can, thận.
Theo sách thuốc cổ:
Sách Bản kinh: vị chua tính bình
Sách Danh biệt lục: vị hơi ôn, không độc
Sách Dược tính bản thảo: vị mặn, cay đại nhiệt
Sơn thù du có tác dụng bổ ích can thận, thu liễm cố sáp.
Chủ trị các chứng can thận hư tổn, huyễn vựng, dương nuy, hoạt tinh, di tinh, hư hãn ra mồ hôi, băng lậu.
Trích đoạn văn cổ:
Sách Danh y biệt lục: “trị nhĩ lung (điếc tai), diện sang (lở ở mặt), ra mồ hôi, thuốc có tác dụng ôn trung ,hạ khí cường âm (làm mạnh sinh lý sinh dục) ích tinh, làm khỏe mạnh (yên ngũ tạng) thông cửu khiếu, làm bớt tính tiểu nhiều, minh mục cường lực (làm mắt sáng)”.
Sách Lôi công bào chế luận: “ tráng nguyên khí, bế tinh”.
Sách Dược tính bản thảo: trị rối loạn kinh nguyệt, bổ thận khí, hưng dương đạo (trị liệt dương) thêm tinh tủy, liệu nhĩ minh (trị tai ù).. trị người già tiểu nhiều”.
Theo y học hiện đại
Theo nghiên cứu của Viện y học Bắc Kinh năm 1958 thì trong sơn thù du có chứa saponozit, phản ứng tanin
Ngoài ra theo một tài liệu khác thì trong sơn thù du có chứa các axit hữu cơ và một chất có tinh thể phản ứng với axit và có chứa một loại glucozit gọi là cocnin
Theo báo cáo của D. V. Lebedv thì rễ và hoa của sơn thù có tác dụng kháng sinh nhất là đối với nhóm vi trùng thương hàn và lỵ.
Theo Lưu Thọ Sơn (Trung dược nghiên cứu văn hiến trích yếu, 1963, 56) sơn thù có tác dụng lợi tiểu và hạ huyết áp.
Gan H. Z và cộng sự (Science, 1949, 110, 11) còn thấy dịch chiết nước có tác dụng ức chế đối với vi trùng Staphyllococ aureus
Có tác dụng hạ đường huyết nhẹ.
Sơn thù du cường âm trợ dương. Ảnh internet |
Bài thuốc chữa bệnh từ sơn thù du
Bài thuốc chữa chứng ù tai và thận hư
Chuẩn bị: Ngũ vị tử, sơn thù nhục, hoàng bá, cam cúc hoa, thạch xương bồ và địa hoàng mỗi vị 6g.
Thực hiện: Đem ngâm rượu hoặc sắng uống hằng ngày. Dùng bài thuốc liên tục trong vòng 15 ngày rồi nghỉ 10 ngày và sử dụng lại. Thực hiện từ 3 – 5 liệu trình để nhận thấy cải thiện rõ rệt.
Bài thuốc chữa chứng đau xương óc
Chuẩn bị: Cam cúc hoa, mạch môn, thục địa hoàng, sữa mẹ, ngưu tất, nhân sâm, sa uyển tật lê và sơn thù du mỗi vị 4g.
Thực hiện: Đem sắc uống, ngày dùng 1 thang. Sử dụng liên tục trong vòng 20 ngày.
Bài thuốc trị chứng kinh nguyệt không đều, mộng tinh, di tinh, lưng đau gối mỏi, miệng lưỡi lở loét, đau đầu, chóng mặt, trẻ con gầy yếu, chậm phát triển
Chuẩn bị: Phục linh, trạch tả và mẫu đơn bì mỗi vị 120g, hoài sơn và sơn thù du mỗi vị 180g, thục địa 320g.
Thực hiện: Để thục địa riêng, đem các vị còn lại sấy khô, tán bột mịn. Sau đó giã thục địa cho mềm, trộn đều với thuốc bột và thêm mật ong vào làm thành viên to bằng hạt ngô. Mỗi lần dùng 10 – 15 viên, ngày dùng 2 lần, nên dùng trước khi ăn cơm khoảng 15 phút.
Bài thuốc trị chứng suy nhược cơ thể và thần kinh do thận hư (biểu hiện: ù tai, điếc tai, tiểu nhiều lần, váng đầu, liệt dương, di tinh)
Chuẩn bị: Xạ hương 0.1g, sơn thù nhục, đương quy và bổ cốt chỉ mỗi vị 10g.
Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn, sau đó luyện với mật làm thành viên hoàn, dùng uống cùng với nước muối nhạt.
Bài thuốc trị chứng suy nhược sau khi mắc bệnh và trẻ nhỏ ra mồ hôi
Bài thuốc 1: Sơn thù 6 – 10g, phù tiểu mạch 6 – 15g và sinh mẫu lệ 10 – 15g (đem sắc trước). Ngày sắc một thang, dùng đến khi khỏi bệnh.
Bài thuốc 2: Sinh long cốt, sinh bạch thược và sinh mẫu lệ mỗi vị 12g, cam thảo 3g, đảng sâm và sơn thù mỗi vị 30g. Đem các vị sắc uống hằng ngày.
Bài thuốc trị chứng kinh nguyệt ra nhiều do tiểu cầu giảm hoặc do cơ thể suy yếu
Bài thuốc 1: Bạch thược và đương quy mỗi vị 12g, thục địa và sơn thù nhục mỗi vị 12g. Đem các vị sắc uống, mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc 2: Nhân sâm 4 – 8g và sơn thù du 30g. Đem sắc uống đều đặn mỗi ngày.
Bài thuốc trị chứng tăng cholesterol máu
Chuẩn bị: Phục linh, trạch tả và đơn bì mỗi vị 8g, thục địa 20g, sơn thù và hoài sơn mỗi vị 10g.
Thực hiện: Đem các vị sắc lấy nước uống.
Bài thuốc trị chân tay yếu không có sức, lưng đau và hạ tiêu bị phong lạnh
Chuẩn bị: Quế tâm 1.2g, ngưu tất và sơn thù nhục mỗi vị 40g.
Thực hiện: Đem các vị tán bột mịn, mỗi lần dùng 8g uống với rượu ấm. Nên dùng bài thuốc này trước bữa ăn.
Bài thuốc trị chứng hồi hộp do tâm hư
Chuẩn bị: Toan táo nhân (sao) 20g, mẫu lệ sinh 16g, long nhãn nhục 40g, sơn thù nhục (bỏ hạt) 20g, một dược và nhũ hương mỗi vị 4g, long cốt sinh 16g, bá tử nhân (sao) 16g.
Thực hiện: Dùng các vị sắc lấy nước uống.
Bài thuốc trị chứng khát nhưng không muốn uống, khí hụt, tiểu tiện nhiều (trên 10 lần/ ngày)
Chuẩn bị: Nhục thung dung (cắt nhỏ, tẩm rượu và sấy khô), ngũ vị tử (sao), hoài sơn và sơn thù du.
Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn, sau đó trộn với rượu làm thành viên to bằng hạt ngô đồng. Khi đói, dùng 30 viên uống với nước.
Bài thuốc trị chứng lưng đau gối mỏi do thận hư
Chuẩn bị: Địa hoàng, sơn thù du, sơn dược, bạch giao và đõ trọng, các vị bằng lượng nhau.
Thực hiện: Đem sắc uống hoặc tán bột làm hoàn.
Bài thuốc giúp ích tinh, cường yêu, tăng tủy và ích dương đạo
Chuẩn bị: Thỏ ty tử, nhục thung dung, mạch môn, sa uyển tật lê, sơn thù du, ba kích, lộc nhung, sinh địa, ngưu tất, câu kỷ tử, bạch giao và xa tiền tử, các vị bằng lượng nhau.
Thực hiện: Đem dược liệu tán thành bột mịn, sau đó luyện với mật ong làm thành viên to bằng hạt nhãn. Mỗi lần dùng 20 viên uống với nước.
Bài thuốc trị chứng tiểu són, tiểu gắt và tiểu nhiều ở người cao tuổi
Chuẩn bị: Ích trí nhân, mẫu lệ, sơn thù nhục, ngũ vị tử và nhân sâm các vị bằng lượng nhau.
Thực hiện: Đem tán bột mịn làm viên hoặc sắc uống dùng hằng ngày.
Bài thuốc trị chứng đổ mồ hôi trộm
Chuẩn bị: Sinh mẫu lệ 15g, câu kỷ tử và phù tiểu mạch mỗi vị 12g, sơn thù du 10g.
Thực hiện: Đem mẫu lệ sắc trước 10 – 15 phút sau đó cho các dược liệu khác vào sắc lấy nước uống.
Hỗ trợ điều trị chứng tiểu tiện vàng, xuất tinh sớm
Chuẩn bị: Thục địa, sơn thù du mỗi vị 20g, gà ác 1 con, tri mẫu, phục linh và hoàng bá mỗi vị 10g.
Thực hiện: Đem làm sạch gà ác, bỏ nội tạng rồi cho vào nồi. Bỏ các vị thuốc vào túi vải sau đó cho vào nồi, đổ nước vào hầm đến khi thịt gà chín nhừ rồi nêm nếm gia vị là ăn được. Mỗi ngày nên ăn 2 lần cùng với cơm, ăn liên tục trong vòng 7 ngày sẽ cải thiện được tình trạng xuất tinh sớm.
Sơn thù du là thần dược tăng cường sinh lý phái mạnh. Ảnh internet |
Lưu ý khi sử dụng sơn thù du
Không dùng dược liệu sơn thù du cho những trường hợp sau đây:
Tiểu không thông, tiểu tiện ít, tiểu tiện rắt buốt.
Thấp nhiệt
Thanh niên đang trong độ tuổi phát dục bị viêm tiết niệu cấp.
Trên đây là một số thông tin về vị thuốc sơn thù du. Để dùng thuốc an toàn và hiệu quả, bạn nên dùng thuốc theo chỉ định và tư vấn của bác sĩ, lương y. Nội dung bài viết mang tính chất tổng hợp và tham khảo. https://suckhoeviet.org.vn/ không đưa ra bất kỳ lời khuyên, chẩn đoán và phương pháp điều trị thay thế chỉ định của bác sĩ chuyên khoa./.