Phòng và điều trị cảm lạnh theo Y học cổ truyền

Cảm lạnh là gì?

Theo Y học cổ truyền

Cảm lạnh thuộc chứng Thương phong theo Y học cổ truyền. Với trường hợp cảm lạnh nhẹ thì đa số người bệnh có thể tự khỏi sau vài ngày. Tuy nhiên trong thực tế có không ít các trường hợp cảm lạnh nặng không được điều trị kịp thời và đúng cách dễ chuyển nặng và diến biến phức tạp.

Cúm theo y học hiện đại đặc trưng bởi các tổn thương trên hệ thống hô hấp do virus và dễ gây thành dịch thậm chí nhiều đợt dịch cúm có thể có tỷ lệ tử vong cao. Y học cổ truyền xếp cảm cúm vào chứng “thời hành cảm mạo” thuộc phạm trù của Ôn bệnh.

Theo quan niệm của Y học cổ truyền thì nguyên nhân gây bệnh cảm lạnh – cúm là do cơ thể suy yếu khiến phong hàn, phong nhiệt thừa cơ xâm nhập vào phế gây bệnh.

Biểu hiện của cảm lạnh – cảm phong hàn: Sợ gió, sợ lạnh, sốt, đau đầu, ngạt mũi, chảy nước mũi dịch trong và loãng, hắt hơi. Có thể có ho, đau rát họng. Rêu lưỡi trắng mỏng.

Biểu hiện của cúm – cảm phong nhiệt: Sốt, đau nặng đầu, đau mỏi toàn thân, hắt hơi sổ mũi, dịch mũi đặc, miệng khô. Có thể có ho, nếu có đờm thì đờm thường vàng đặc. rêu lưỡi vàng.

Theo Y học cổ truyền, cảm lạnh thuộc chứng thương phong. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/

Theo y học hiện đại

Cảm lạnh là bệnh viêm đường hô hấp trên phổ biến, thường xảy ra vào thời điểm giao mùa, từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau. Trẻ nhỏ, người già và những người có sức đề kháng kém là những đối tượng dễ mắc cảm lạnh nhất. Trung bình trẻ nhỏ dưới 6 tuổi có thể mắc bệnh cảm lạnh 6 – 8 lần mỗi năm.

Bệnh cảm lạnh gây ra nhiều triệu chứng phiền toái, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và các hoạt động sinh hoạt hằng của của người bệnh. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có cách phòng ngừa bệnh cảm lạnh một cách tuyệt đối. Các biện pháp phòng ngừa hiện có đều hướng đến tăng cường sức đề kháng và hệ miễn dịch, xây dựng lối sống khoa học, tránh tiếp xúc với nguồn bệnh.

Nguyên nhân gây ra cảm lạnh

Bệnh cảm lạnh được gây ra bởi sự xâm nhập của virus, thường gặp nhất là Rhinovirus. Tuy nhiên, thực tế có hơn 200 chủng virus có thể gây bệnh cảm lạnh. Do đó, người bệnh có thể tái nhiễm nhiều lần.

Virus cảm lạnh chủ yếu lây truyền từ người này sang người khác thông qua tiếp xúc trực tiếp với các giọt bắn có chứa virus gây bệnh được phát tán ra ngoài không khí khi người bệnh ho, hắt hơi hay giao tiếp. Ngoài ra, virus gây bệnh có thể tồn tại khá lâu ở môi trường bên ngoài, do đó, trẻ vẫn có khả năng mắc bệnh khi chạm vào các bề mặt có chứa virus rồi đưa tay lên mắt, mũi, miệng.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh cảm lạnh gồm:

Cơ thể suy nhược, không được nghỉ ngơi đầy đủ, thường xuyên lao tâm, lao lực.

Thường xuyên ăn uống thức ăn quá lạnh, nhất là uống nước đá vào buổi tối.

Tinh thần đi xuống, suy nhược thần kinh, bỏ bữa khiến sức đề kháng suy giảm.

Triệu chứng cảm lạnh

Sau khoảng 3 – 5 ngày kể từ khi tiếp xúc với nguồn bệnh, trẻ sẽ bắt đầu phát bệnh. Các triệu chứng thường gặp của cảm lạnh gồm: nhức đầu, mệt mỏi, đau nhức cơ, sốt nhẹ, hắt hơi nhiều, nghẹt mũi, chảy nước mũi, có cảm giác ớn lạnh, chân tay lạnh.

Một số trường hợp, trẻ có thể đột ngột sốt cao kèm rét run kéo dài 3 – 5 ngày. Sau khi thân nhiệt hạ xuống, một loạt các triệu chứng của cảm lạnh bắt đầu xuất hiện. Trẻ có thể có các triệu chứng da khô nóng, mắt đỏ, chói mắt, đau rát họng, có đờm, chảy máu cam, đắng miệng, biếng ăn, buồn nôn,…

Các triệu chứng này có xu hướng giảm dần sau 5 – 7 ngày khi được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, trẻ vẫn cần được theo dõi chặt chẽ nhằm đề phòng biến chứng nguy hiểm như viêm phổi gây khó thở, viêm xoang, viêm tai, hen…

Các triệu chứng thường gặp của cảm lạnh gồm: nhức đầu, mệt mỏi, đau nhức cơ, sốt nhẹ, hắt hơi nhiều…. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/

Điều trị cảm lạnh theo Y học cổ truyền

Pháp chung dùng trong điều trị cảm lạnh là dùng các bài thuốc tân ôn giải biểu để phát tán phong hàn.

Các phương pháp điều trị cảm lạnh theo Y học cổ truyền như:

Xông hơi

Xông hơi là cách chữa bệnh đưa thuốc và nhiệt vào cơ thể dưới dạng hơi nước ấm qua đường hô hấp, đường qua da. Dược liệu xông thường cay ấm có tinh dầu, mùi thơm có tính dược tân ôn giải biểu (tác dụng làm cho ra mồ hôi), trị ngoại cảm phong hàn với triệu chứng như: Ho, hắt hơi, xổ mũi, nghẹt mũi, sốt nhẹ, không ra mồ hôi, người ớn lạnh, sợ nước, sợ gió, đau mỏi người.

Ai bị cảm lạnh với những triệu chứng trên thì nên xông hơi, để lâu cảm phong hàn ăn sâu vào cơ thể, khó điều trị, ảnh hưởng sức khỏe.

Dược liệu để xông hơi

Xông hơi giải cảm tùy theo dược liệu ở nhà có, chọn lấy vài ba loại hoặc một số dược liệu có tinh dầu cay ấm, có công dụng sát trùng đường hô hấp như: Bạc hà, kinh giới, tía tô, hương nhu, sả, lá chanh, lá bưởi, vỏ quít.. mỗi thứ một nắm, lá tươi hay khô cũng được.

Nên gia giảm dược liệu theo triệu chứng nhu cầu mỗi người như người sợ lạnh, sợ gió gia thêm quế chi, gừng; người nhức mỏi gia thêm lá ngũ trảo, lá lốt, ngải cứu; viêm mũi gia cây cứt lợn; hạ nhiệt gia thêm lá tre, lá cúc tần…

Cách xông hơi

Xông hơi giải cảm đơn giản, dễ sử dụng. Nếu xông ở nhà chỉ cần cho dược liệu vào nồi đổ từ 3-5 lít nước, đậy kín đun sôi khoảng 5-7 phút, nhấc nồi ra ngồi lên chiếu trùm mền kín để xông. Ở những cơ sở y học dân tộc, chuyên xông hơi thường cho dược liệu vào nồi áp suất nấu sôi đưa hơi thuốc vào phòng ngồi trên ghế để xông.

Khi xông nên mở hơi thuốc ra từ từ, nên xông toàn thân khi mồ hôi ra đều, ấm, thấy nhẹ người, lấy khăn lau khô là được. Chủ yếu xông nửa người trên và hít hơi nước ấm tinh dầu qua hơi thở làm cho thông mũi họng đường hô hấp trên.

Hơi nước ấm và tinh dầu có tác dụng sát trùng trị cảm cúm. Xông hơi ấm làm lưu thông mạch máu ngoại vi, giãn nở lỗ chân lông xuất mồ hôi đưa thủy tà, hàn thấp (tác nhân gây bệnh) ra ngoài, điều hòa thân nhiệt, làm ấm cơ thể. Nếu đi mưa, lội nước lâu, chân lạnh, nhức mỏi ngồi trên ghế phủ kín 2 chân xông thêm cho ấm chân càng tốt. Khi xông chân, để cái rổ lên nồi xông để chân lên, cẩn thận không dễ bị bỏng.

Những lưu ý khi điều trị

Khi xông thời gian nhiều hay ít tùy theo mỗi người. Nếu cảm do đi mưa nhiễm nước lạnh nhiều, người mập còn khỏe nên xông thời gian lâu có thể 30-40 phút.

Người cao tuổi, người gầy yếu, da khô, huyết áp thấp, dễ ra mồ hôi xông nhanh 5-10 phút. Nếu xông lâu mất nhiều mồ hôi, làm tổn thương đến âm huyết ảnh hưởng dương khí, dễ làm người mệt thêm. Xông giải cảm chỉ nên xông một lần cho ra mồ hôi là được.

Những người có thai, trường hợp đang tiêu chảy, nôn ói, mất máu, cảm ôn bệnh sốt cao, bệnh lâu ngày mất nước không nên xông hơi.

Xông hơi giúp điều hòa thân nhiệt, làm ấm cơ thể. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/

Ăn cháo giải cảm

Câu chuyện về bát cháo hành Thị Nở chắc hẳn ai cũng biết. Sự thực thì ăn cháo giải cảm là cách chữa nhanh và hiệu quả mà nhiều thế hệ người Việt Nam đã áp dụng.

Cháo giải cảm thường là cháo trắng cho hành lá, tía tô và ăn lúc còn nóng. Sau ăn nằm đắp chăn để cho ra mồ hôi. Sử dụng cháo giải cảm rất tốt trong các trường hợp bị cảm không ra mồ hôi, sốt.

Châm cứu, xoa bóp bấm huyệt

Có thể châm cứu, xoa bóp bấm huyệt các huyệt hợp cốc, phong trì. Nhức đầu day bấm huyệt Bách hội, Thái dương. Ho nhiều day bấm huyệt Xích trạch, Thái uyên. Ngạt mũi day bấm huyệt Nghinh hương.

Đối với các trường hợp cảm lạnh có thể dùng phương pháp cứu ngải. Hơ điếu ngải vào các huyệt kể trên để gia tăng tác dụng tán hàn.

Bấm huyệt chữa cảm lạnh là một liệu pháp trị bệnh an toàn được y học cổ truyền áp dụng từ lâu đời. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/

Phương pháp dùng thuốc

Y học cổ truyền có thể dùng các bài thuốc như Hương tô tán, Ma hoàng thang để điều trị chứng cảm lạnh. Tang cúc ẩm, Ngân kiều tán để trị chứng cảm phong nhiệt – cảm cúm…Tuy nhiên các bài thuốc này cần có các bác sỹ chuyên khoa Y học cổ truyền kê đơn.

Trong trường hợp điều trị tại nhà, người bệnh có thể sử dụng các sản phẩm có thành phần thuốc Y học cổ truyền bào chế sẵn như Cảm xuyên hương, siro ho, Viên nang mẫu đơn, Cảm cúm bốn mùa, Giải cảm Liên ngân…

Bên cạnh đó người bệnh có thể sử dụng các cách đơn giản hơn như uống trà gừng đối với các trường hợp cảm lạnh nhẹ hoặc mới cảm lạnh. Theo quan niệm Y học cổ truyền, trà gừng có tác dụng hoạt huyết, loại bỏ lạnh, giúp dạ dày ấm lên.

Bởi gừng có tính nóng giúp giữ ấm cho cơ thể, mật ong có đặc tính kháng khuẩn rất có lợi cho sức khỏe và trị ho hiệu quả vì thế trà gừng mật ong thường được dùng trong các trường hợp cảm cúm, cảm lạnh kèm ho.

Người bệnh có thể mua trà gừng ngoài hiệu thuốc hoặc tự pha chế trà gừng tại nhà.

Cách pha trà gừng:

Nguyên liệu: 2 cốc nước lọc, 2 thìa đường trắng hoặc 1 thìa mật ong, 2 thìa gừng tươi nạo nhỏ giã nát

Cách pha: Đổ nước vào một chiếc chảo nhỏ, đun sôi nước. Cho gừng tươi giã nát vào một chiếc cốc, đổ nước sôi vào và thêm đường hoặc mật ong vào khuấy đều và uống khi còn nóng.

Nên uống vào buổi sáng, khi vừa bị nhiễm lạnh…

Theo quan niệm Y học cổ truyền, trà gừng có tác dụng hoạt huyết, loại bỏ lạnh, giúp dạ dày ấm lên. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/

Chế độ chăm sóc, ăn uống

Trong điều trị cảm cúm, cảm lạnh, y học cổ truyền ngoài các bài thuốc Y học cổ truyền sử dụng sức mạnh của dược liệu cũng rất quan tâm đến chế độ dinh dưỡng cho người bệnh.

Theo quan niệm tây y với các trường hợp cảm lạnh cảm cúm sẽ không phải kiêng khem chặt chẽ. Tuy nhiên theo quan niệm Y học cổ truyền có nhiều điều cần phải lưu ý trong chế độ ăn uống và chăm sóc người bệnh

Khi bạn bị cảm lạnh, tốt nhất là không nên tiếp tục ăn thực phẩm lạnh, bao gồm cả đồ ăn và thức uống lạnh, đây là kiến thức cơ bản mà mỗi người cần phải biết.

Không nên ăn các loại thực phẩm có tính lạnh khi bị cảm lạnh như động vật dưới bùn (ốc, lươn, trạch…), các thực phẩm đông lạnh…

Nên ăn các món ăn dễ tiêu như cháo, súp

Ăn uống đủ chất, bổ sung hoa quả và rau xanh vào thực đơn.

Giấc ngủ là liều thuốc cảm tốt nhất. Mỗi ngày cần đảm bảo ngủ đủ 8 tiếng. Nếu được, bạn nên tranh thủ nghỉ ngơi ở nhà 1-2 ngày để tránh lây bệnh cho người khác.

Theo dõi triệu chứng của bệnh, nếu bệnh chuyển nặng, xuất hiện khó thở đau ngực, ho nhiều… nên đi thăm khám tại các cơ sở y tế gần nhất.

Một chế độ ăn uống đầy đủ, bổ sung thêm các loại thực phẩm lành mạnh sẽ giúp người bệnh kiểm soát triệu chứng bệnh tốt hơn để chống lại tình trạng cảm lạnh. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/

Phòng bệnh cảm lạnh

Hiện không có vaccine phòng bệnh cảm lạnh thông thường, nhưng bạn có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa chung để làm chậm sự lây lan của virus cảm lạnh:

Hãy rửa tay thật sạch và thường xuyên bằng xà phòng và nước

Thường xuyên khử trùng đồ đạc và những vật dụng nhà bếp hay phòng tắm bằng chất khử trùng, đặc biệt khi trong gia đình bạn có người bị cảm lạnh.

Không dùng chung ly hoặc dụng cụ uống nước với các thành viên khác trong gia đình.

Tránh tiếp xúc gần với bất kỳ ai bị cảm lạnh.

Chăm sóc bản thân, ăn uống đầy đủ, tập thể dục, ngủ đủ giấc và kiểm soát căng thẳng có thể giúp bạn ngăn ngừa cảm lạnh.