Phát triển cây dược liệu hướng đi bền vững cho nông nghiệp và tăng trưởng kinh tế tại Nghệ An

Hình thành vùng trồng dược liệu tiềm năng

Nghệ An, với hơn 1.000 loài cây dược liệu quý hiếm, được biết đến là một trong những địa phương có nguồn nguyên liệu dược liệu phong phú và đa dạng nhất ở Việt Nam. Để khai thác tiềm năng này, tỉnh Nghệ An đã tích cực triển khai Tiểu dự án 2 và Dự án 3 thuộc Chương trình Mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719). Mục tiêu của chương trình nhằm phát triển vùng trồng dược liệu quý theo chuỗi giá trị và thúc đẩy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp, và đặc biệt là thu hút đầu tư vào các vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Chương trình được kỳ vọng sẽ góp phần quan trọng trong việc phát triển vùng trồng dược liệu, giải quyết việc làm nâng cao thu nhập, ổn định đời sống người dân vùng thực hiện dự án.

Theo kết quả khảo sát từ các ngành chức năng, tỉnh Nghệ An đang sở hữu một kho tàng phong phú với 35 loài/nhóm loài cây dược liệu có giá trị kinh tế cao đang được khai thác phục vụ nhu cầu thị trường. Đây là một trong những lợi thế lớn của Nghệ An, giúp tỉnh khẳng định vị thế của mình trên bản đồ dược liệu của cả nước. Trong số những loài quý hiếm đó, không thể không kể đến Sâm Puxailaileng, Bảy lá một hoa, Lan kim tuyến, Thổ phục linh… những cái tên đã và đang thu hút sự chú ý của nhiều nhà đầu tư và nghiên cứu.

Thu hoạch hoa cúc của Tập đoàn TH để chế biến trà hoa cúc ở Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An. Ảnh: Trân Châu

Nghệ An có tiềm năng đa dạng về chủng loại và đã hình thành được nhiều vùng trồng dược liệu với tổng diện tích lên tới trên 1.459,29 ha. Đặc biệt, có khoảng 410 ha là diện tích trồng cây dược liệu quy mô lớn như chanh leo, gấc, nghệ, và thảo đậu khấu nam. Ngoài ra, với 620 ha diện tích trồng các cây thuốc như quế, bồ bồ, và hành tăm, tỉnh còn có hơn 64 ha cây thuốc nam phục vụ nhu cầu tại chỗ và tiêu thụ trên thị trường, với các giống như hoè, cà gai leo, hàm ếch, mã đề, chè vằng, ích mẫu, kinh giới và tía tô.

Đáng chú ý là tỉnh còn dành khoảng 22 ha cho các loài quý hiếm đang trong giai đoạn thử nghiệm, như sâm bảy lá một hoa, đẳng sâm, hà thủ ô đỏ, và sâm Puxailaileng. Những loại cây này không chỉ có giá trị về mặt kinh tế mà còn đóng góp vào việc phát triển nền y học cổ truyền và nâng cao sức khỏe cộng đồng.

Để tối ưu hóa hiệu quả kinh tế, Nghệ An đã chia các vùng trồng dược liệu thành các tiểu vùng. Tiểu vùng miền núi gồm các huyện Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn, Quế Phong, Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Tân Kỳ, và Nghĩa Đàn với khoảng 25 loài dược liệu được trồng. Trong khi đó, tiểu vùng trung du như Yên Thành, Hoàng Mai và Nam Đàn có khoảng 12 loài, còn tiểu vùng đồng bằng Quỳnh Lưu, Nghi Lộc có 11 loài.

Nhân viên Công ty Cổ phần Dược liệu Pù Mát (huyện Con Cuông) thu hái cây dược liệu. Ảnh: Đào Tuấn.

Ngoài ra, nhiều hộ gia đình và hội viên của Hội Đông y cũng tham gia trồng cây thuốc nhằm phục vụ nhu cầu khám chữa bệnh tại chỗ. Tại xã Tam Hợp, huyện Quỳ Hợp, một gia đình đã cố gắng trồng tới 300 loài cây thuốc trên diện tích 5 ha. Huyện Yên Thành thì có khoảng 130 hội viên Hội Đông y, bình quân mỗi năm trồng được hơn 20 tấn dược liệu để phục vụ cho nhu cầu chữa bệnh của người dân và tiêu thụ ra thị trường.

Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Nghệ An – Bà Võ Thị Nhung cho biết: Trong những năm qua, vấn đề phát triển cây dược liệu đã được UBND tỉnh và các cấp các ngành quan tâm. Thu nhập từ trồng cây dược liệu cao hơn từ 4-14 lần so với cây ngô và gấp 2 – 6 lần so với cây keo.

Bà Võ Thị Nhung, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nghệ An, cho biết: Trong những năm qua, tỉnh đã chú trọng đến việc phát triển cây dược liệu. Thu nhập từ trồng cây dược liệu cao hơn từ 4 đến 14 lần so với cây ngô và gấp 2 đến 6 lần so với cây keo. Tuy nhiên, việc phát triển cây dược liệu vẫn gặp phải nhiều thách thức. Trong đó, nguồn vốn đầu tư ban đầu lớn và hệ thống cơ sở hạ tầng cho vùng trồng dược liệu chưa đáp ứng đủ nhu cầu là những vấn đề cần được giải quyết.

Để vượt qua những thách thức này, việc thu hút doanh nghiệp vào tham gia tổ chức sản xuất, thu mua, chế biến và bao tiêu sản phẩm là điều cốt lõi. Chính quyền tỉnh Nghệ An đang triển khai các chính sách nhằm khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi sản xuất và tiêu thụ dược liệu, đặc biệt là thực hiện hiệu quả các tiểu dự án trong Chương trình MTQG phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025.

Cây dược liệu được trồng trên nhiều địa phương của tỉnh Nghệ An. Ảnh tư liệu

Phát triển cây dược liệu hướng đi bền vững cho nông nghiệp và tăng trưởng kinh tế

Trong những năm gần đây, Nghệ An đã xác định phát triển cây dược liệu là một hướng đi quan trọng trong việc nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp. Chính vì vậy, tỉnh đang tích cực thu hút các doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực sản xuất và chế biến dược liệu, nhằm đánh thức tiềm năng to lớn của nguồn nguyên liệu này. Không chỉ đơn thuần là một sản phẩm nông nghiệp, cây dược liệu đang dần trở thành một trong những thế mạnh nổi bật của tỉnh.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã có nhiều dự án lớn được đầu tư phát triển theo hình thức liên doanh, liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm, với tổng quy mô lên đến gần 2.000 ha. Một số công ty và tập đoàn lớn như Công ty Dược Nghệ An, Tập đoàn TH, Công ty HUDI, Công ty Dược liệu Pù Mát, Kim Sơn, Tập đoàn Y dược Sâm Ngọc Linh Việt Nam đã góp mặt trong việc phát triển vùng dược liệu quý hiếm. Thêm vào đó, nhiều hợp tác xã (HTX) và hộ kinh doanh cá thể cũng tham gia sản xuất và tiêu thụ dược liệu, tạo nên một mạng lưới liên kết chặt chẽ trong sản xuất nông nghiệp. Điều này không chỉ mở ra nhiều triển vọng trong việc nâng cao giá trị cây dược liệu mà còn tạo sinh kế bền vững, mang lại sự ổn định đời sống cho người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số tại các huyện miền Tây của tỉnh.

Để đảm bảo sự phát triển bền vững của cây dược liệu, công tác phát triển phải gắn liền với bảo tồn đa dạng sinh học. UBND tỉnh Nghệ An đã triển khai nhiều hoạt động, chỉ đạo các sở, ngành và cấp huyện thực hiện công tác này một cách đồng bộ. Việc sản xuất và chế biến dược liệu không chỉ nhận được sự quan tâm của các doanh nghiệp mà cả cán bộ và người dân địa phương cũng đang tích cực tham gia. Cùng với sự hỗ trợ của các chương trình khoa học, nhiều đối tượng dược liệu quý đã được trồng thử nghiệm, sản xuất giống và phân tích chất lượng, khẳng định chất lượng và tiềm năng thực sự của dược liệu Nghệ An.

Ươm và chế biến trà hoa vàng ở huyện Quế Phong. Ảnh Báo Nghệ An

Trên cơ sở mục tiêu phát triển nền kinh tế xanh, bền vững, Nghệ An đã xác định dược liệu, đặc biệt là dược liệu dưới tán rừng, là một trong những trọng tâm phát triển trong thời gian tới. Đây không chỉ là cơ hội để khai thác tiềm năng về đất đai và tài nguyên rừng, mà còn giúp phát huy giá trị đa dụng từ những tài nguyên thiên nhiên quý giá. Theo Nghị quyết 39-NQ/TW của Bộ Chính trị, việc phát triển kinh tế lâm nghiệp, kinh tế rừng và kinh tế dưới tán rừng đang trở thành xu hướng tất yếu trong chính sách phát triển nông nghiệp hiện đại.

Khi thực hiện Tiểu dự án 2 và Dự án 3 của Chương trình MTQG 1719, cây dược liệu tại Nghệ An đang trên đà phát triển mạnh mẽ. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nghệ An đã chủ trì phối hợp với các sở, ban, ngành và các địa phương liên quan, hướng dẫn và chỉ đạo thực hiện nội dung “Đầu tư, hỗ trợ phát triển vùng trồng dược liệu quý.” Huyện Kỳ Sơn, với lợi thế về diện tích, khí hậu và thổ nhưỡng, đã hoàn thành dự thảo kế hoạch triển khai dự án và đang trong bước xin ý kiến góp ý.

Chế biến dược liệu tại HTX dược liệu Tĩnh Sáng Đường huyện Quỳ Hợp. Ảnh Đình Tuyên

Ông Nguyễn Viết Hùng, Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn, chia sẻ: Tiềm năng về cây dược liệu của huyện rất lớn. Chúng tôi hy vọng rằng việc thực hiện phát triển cây dược liệu theo Tiểu dự án 2 và Dự án 3 sẽ mở ra nhiều cơ hội việc làm và thu nhập, góp phần nâng cao mức sống và xóa đói giảm nghèo cho bà con người dân tộc thiểu số.

Với những nỗ lực không ngừng và tiềm năng dược liệu phong phú, Nghệ An đang dần khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực phát triển cây dược liệu quý hiếm. Những chính sách hỗ trợ và sự hợp tác chặt chẽ giữa người dân, chính quyền và doanh nghiệp sẽ là bàn đạp quan trọng giúp tỉnh phát triển bền vững, nâng cao đời sống cho người dân, đồng thời bảo vệ và phát huy những giá trị truyền thống trong y học cổ truyền của dân tộc. Nghệ An, với những lợi thế độc đáo, hứa hẹn sẽ trở thành trung tâm dược liệu hàng đầu của Việt Nam trong tương lai./.