Chức năng của ngũ tạng trong cơ thể con người

Ngũ tạng là gì?

Theo Đông y, ngũ tạng, gồm tâm, can, tỳ, phế, thận là 5 cơ quan đảm nhận nhiệm vụ co bóp, chứa đựng và chuyển hóa. Năm cơ quan này thuộc nhóm Tạng, và được gọi chung là “Ngũ tạng”, là các cơ quan mang huyết, tân, dịch, khí, thần đóng vai trò rất quan trọng trong cơ thể con người.

Tâm, can, tỳ, phế, thận là đại diện cho các bộ phận tương ứng: tim, gan, lách, phổi, cật. Mỗi tạng là một cơ quan có mối liên kết và gắn liền với nhau cùng hoạt động theo một chu trình nhất định.

Khái quát về lục phủ ngũ tạng. Ảnh internet

Chức năng của ngũ tạng

Theo học thuyết tạng phủ, mỗi tạng trong cơ thể giống như một phần linh hồn của con người và không thể tách rời khỏi cơ thể. Theo dõi phần tiếp theo đây để biết vai trò và ý nghĩa của từng tạng trong cơ thể:

Tạng tâm

Tâm chỉ tim, là tạng đầu tiên trong lục phủ ngũ tạng của cơ thể con người, có vai trò quan trọng, là quân hóa và trung tâm của mọi hoạt động cơ thể. Theo đó, tạng tâm điều khiển, thể hiện và biểu hiện ra tất cả hoạt động của cơ thể. Vai trò cụ thể của tạng tâm theo học thuyết tạng tượng như sau:

Tâm chủ huyết mạch: Chức năng này nói lên rằng tâm giúp làm đầy huyết mạch – đường dẫn trải dài khắp các cơ quan trong cơ thể. Huyết mạch có vai trò cung cấp chất dinh dưỡng và nuôi cơ thể. Người huyết mạch lưu thông tốt sẽ có làn da tươi sáng, sắc mặt hồng hào, ngược lại người có huyết mạch lưu thông không tốt sẽ có làn da vàng, kém sắc và người mệt mỏi;

Tâm tàng thần: Thần là biểu hiện của tài trí, sự minh mẫn và trí tuệ của con người. Người thần sắc tốt sẽ có trí thông minh, lanh lợi, hành động cơ trí và ứng xử nhanh. Ngược lại người thần sắc kém thường hay quên, căng thẳng, stress, tư duy kém… Bên cạnh đó, tâm tàng thần còn có mối liên hệ trực tiếp với tâm chủ huyết mạch;

Tâm chủ hãn: Hãn trong Y Học Cổ Truyền chỉ mồ hôi – chất được bài tiết ra khỏi cơ thể qua lỗ chân lông. Theo đó, tâm chủ hãn có nghĩa là tâm điều khiển các bệnh lý về hãn như đạo hãn, tự hãn, vô hãn. Trong trường hợp tâm gặp vấn đề, hãn sẽ tiết ra tùy theo tâm trạng, hoàn cảnh và không gian cụ thể;

Tâm khai khiếu ra lưỡi: Lưỡi là một trong những phương thức biểu hiện ra ngoài của tâm. Vì vậy, tâm hoạt động tốt thì lưỡi hồng hào, linh hoạt và ăn nói trơn tru. Ngược lại, tâm hoạt động không tốt thì lưỡi nhợt nhạt và ăn nói lắp bắp.

Một số bệnh lý có liên quan đến tạng tâm có thể kể đến như thiếu máu, tim đập nhanh, môi thâm tím tái, đau tim…

Tạng can

Can có nghĩa là gan, cơ quan đóng vai trò quan trọng giúp cơ thể chuyển hóa thức ăn thành các chất dinh dưỡng đi nuôi cơ thể. Ngoài ra, gan còn có vai trò lọc bỏ các chất độc hại ra khỏi cơ thể, đảm bảo cho hoạt động bình thường của các cơ quan khác. Trong lục phủ ngũ tạng, can có vai trò và chức năng như sau:

Can tàng huyết: Chức năng can tàng huyết có nghĩa là can đóng vai trò lưu trữ, chuyển máu đến các tế bào trong cơ thể, giúp cho cơ thể hoạt động khỏe mạnh. Trong thời gian cơ thể nghỉ ngơi, huyết sẽ được dồn về gan. Trong trường hợp huyết không được dồn về gan sẽ dẫn đến các triệu chứng như bồn chồn, lo lắng, mất ngủ… Ở người có chức năng can tàng huyết không hoạt động tốt cũng sẽ làm cho cơ thể xanh xao, gầy gò, mệt mỏi, đắng miệng…

Can chủ cân: Chức năng can chủ cân nếu hoạt động kém sẽ làm cho các chi co duỗi khó khăn hơn. Tình trạng này nếu xảy ra ở trẻ em sẽ dẫn đến tình trạng chậm đi, chậm nói, teo cơ…

Can chủ sơ tiết: Chức năng can chủ sơ tiết nhằm chỉ vai trò sơ tiết mật, men của gan. Chức năng này hoạt động tốt sẽ giúp tỳ vị thực hiện hoạt động tiêu hóa tốt hơn, ngược lại ở người có chức năng này kém sẽ dẫn đến các triệu chứng như ăn uống không tiêu, chướng bụng, tức ngực, vàng da, rối loạn kinh nguyệt…

Một số bệnh lý có liên quan đến tạng can như nóng trong người, vàng da, khó tiêu, đầy bụng, đau sườn…

Tạng tỳ

Tỳ là cơ quan đóng vai trò quan trọng giúp tiêu hóa thức ăn và chất dinh dưỡng. Tạng tỳ bao gồm cả tiểu tràng, vị (dạ dày) và tuyến tụy, tuyến nước bọt. Tạng tỳ trong lục phủ ngũ tạng có các chức năng như sau:

Tỳ ích khí sinh huyết: Chức năng tỳ ích khí sinh huyết chỉ vai trò làm giàu phần khí trong cơ thể và tạo ra nguồn năng lượng giúp cho sự hoạt động ổn định của các cơ quan khác. Tỳ khỏe mạnh giúp cho cơ thể có đầy đủ vận khí, ngược lại khi tỳ yếu làm cho người xanh xao, khí huyết vàng vọt và người mệt mỏi;

Tỳ chủ vận hóa: Chức năng này chỉ vai trò tiêu hóa thức ăn thành chất dinh dưỡng và luân chuyển nước trong cơ thể. Vai trò tỳ chủ vận hóa được thực hiện kết hợp với các phủ khác như bàng quang, giúp chuyển hóa thủy dịch trong cơ thể và kết hợp với tâm phế thận để có thể lọc máu hiệu quả hơn;

Tỳ chủ nhiếp huyết: Tỳ giúp huyết lưu thông ổn định trong các mao mạch. Trong trường hợp gặp chấn thương làm cho huyết tích tụ bên trong hoặc xuất ra bên ngoài cũng sẽ gây ảnh hưởng đến hoạt động và chức năng của tỳ;

Tỳ chủ cơ nhục và chân tay: Trong chức năng này, tỳ khỏe mạnh sẽ giúp cơ nhục khỏe mạnh và phát triển tốt. Ngược lại, tỳ yếu sẽ làm cho cơ nhục biến tướng, chân tay xanh xao, gầy gò và suy dinh dưỡng;

Tỳ chủ thăng: Khí tỳ ở trên sẽ giúp cho các cơ quan khác hoạt động tốt hơn, giúp cơ thể khỏe mạnh hơn. Ngược lại trường hợp khí tỳ hư và vận khí tuột xuống dễ dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh lý ở đường tiêu hóa dưới;

Tỳ khai khiếu ra miệng: Tỳ hoạt động tốt sẽ giúp tiêu hóa tốt hơn và ăn uống ngon miệng hơn. Ngược lại tỳ yếu sẽ làm ảnh hưởng đến tiêu hóa, ăn không ngon, ngủ không yên và gây ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể.

Tạng phế

Phế có nghĩa là phổi – cơ quan hô hấp quan trọng của cơ thể. Vai trò của tạng phế trong lục phủ ngũ tạng như sau:

Phế chứa khí: Hô hấp là chức năng chính của tạng phế và đóng vai trò giúp mang lại sự sống của cơ thể. Mọi hoạt động của cơ thể đều sẽ ngừng hoạt động nếu không có hô hấp. Chức năng phế chứa khí thể hiện ở vai trò tiếp nhận khí oxy cho cơ thể, sau đó lọc và thải ra môi trường một lượng khí carbonic (CO2). Vòng tuần hoàn này được lặp lại nhằm cung cấp dưỡng khí cho các hoạt động trong cơ thể;

Phế hợp bì mao: Chức năng này được thể hiện ở khả năng đóng mở các lỗ chân lông trên cơ thể của tạng phế. Vì vậy, phế khỏe mạnh sẽ giúp quá trình đóng mở các bì mao diễn ra trơn tru. Ngược lại phế hoạt động kém sẽ làm cho quá trình đóng mở bị ảnh hưởng, các tác nhân gây bệnh có thể xâm nhập vào cơ thể và gây ra các bệnh lý như ho, đờm, hen suyễn…

Phế chủ thông điều đạo thủy: Phế là cơ quan có vai trò điều hòa thủy dịch trong cơ thể, trường hợp phế bị tổn thương sẽ gây ảnh hưởng đến quá trình lưu thông thủy dịch và dẫn đến ứ đọng, gây phù nề;

Phế chủ thanh: Phế có vai trò xuất ra âm thanh và tiếng nói. Người có phế khỏe mạnh sẽ có âm thanh to, rõ ràng trong trẻo; ngược lại người có phế hư sẽ có âm thanh khàn đục và có thể kèm theo các biểu hiện như ho, sốt, có đờm…

Phế khai khiếu ra mũi: Mũi là cơ quan có liên kết mật thiết với tạng phế. Vì vậy phế khỏe mạnh thì hơi thở nhịp nhàng, phế yếu thì hơi thở gián đoạn, khó thở và thở dài.

Tạng thận

Thận là cơ quan được đánh giá cao về chức năng trong lục phủ ngũ tạng, thận nằm ở vị trí tướng hòa. Theo Y Học Cổ Truyền, mọi trạng thái của cơ thể con người đều được quyết định bởi thận. Chức năng của tạng thận trong lục phủ ngũ tạng như sau:

Thận tàng đinh: Chức năng này của thận giúp sự hoạt động của các chi được tốt và khỏe mạnh hơn. Trường hợp thận hư sẽ làm giảm sinh lý, gây mệt mỏi và nguy hiểm hơn là mắc các bệnh phụ khoa, hiếm muộn và vô sinh;

Thận chủ cốt sinh tủy: Thận có chức năng sinh tủy, tạo tủy và dưỡng cốt… Vì vậy thận yếu sẽ dẫn đến các bệnh lý về xương khớp như đau khớp, đau răng, đau sống lưng…;

Thận nạp chủ khí: Chức năng này thể hiện ở vai trò của thận trong quá trình hô hấp. Vì vậy, thận nạp khí kém sẽ dẫn đến hen suyễn và đoản hơi; ngược lại thận nạp khí tốt sẽ giúp cơ thể được thư giãn và khỏe mạnh;

Thận khai khiếu ra nhị âm và tai: Thận hoạt động kém, đặc biệt là ở người cao tuổi sẽ dẫn đến tình trạng ù tai, điếc tai.

Giải pháp giúp ngũ tạng luôn khỏe mạnh

Chắc hẳn giờ đây các bạn đã biết tâm can tỳ phế thận là gì rồi đúng không? Vậy làm như thế nào để giúp các cơ quan này hoạt động khỏe mạnh, dưới đây là lời khuyên dành cho các bạn

Xây dựng chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học để bảo vệ ngũ tạng. Ảnh internet

Xây dựng chế độ ăn uống khoa học

Các bạn có thể thấy, hầu hết các loại bệnh được hình thành trên cơ thể đều có nguồn gốc từ chế độ ăn uống hàng ngày của con người. Bởi thế, xây dựng chế độ ăn uống khoa học, cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể, sẽ góp phần bảo vệ ngũ tạ của con người.

Nên cung cấp vào cơ thể các thực phẩm chứa nhiều tinh bột (đây là thành phần quan trọng giúp chuyển hóa thành đường là năng lượng sống của cơ thể); chất đạm từ các loại thịt cá, trứng, sữa,..; các loại vitamin và khoáng chất trong rau củ quả,..Bên cạnh đó cũng nên cung cấp cho cơ thể chất béo, nên sử dụng loại chất béo không no để giảm lượng Cholesterol xấu trong cơ thể.

Ngoài ra, nên hạn chế các thực phẩm không tốt cho sức khỏe như: đồ ăn nhanh, đồ đóng hộp, đồ đông lạnh, chứa phụ gia, chứa nhiều chất bảo quản và chất béo có hại cho sức khỏe. Hạn chế sử dụng các loại đồ uống như bia, rượu, đồ uống có gas,…

Tập thể dụng thường xuyên

Luyện tập thể dục thể thao thường xuyên giúp cơ thể săn chắc, thư giãn gân cốt, giúp kinh mạch và máu huyết lưu thông tốt hơn. Bạn có thể chọn những bài tập luyện đơn giản hoặc những bộ môn chuyên nghiệp như gym, yoga, chạy bộ, bơi lội,…Nên dành khoảng 1giờ đồng hồ mỗi ngày và kiên trì luyện tập.

Xây dựng lối sống lành mạnh

Nạp đầy đủ năng lượng mỗi ngày cho cơ thể, từ bỏ các thói quen xấu hiện nay như bỏ bữa, thức khuya. Bởi hiện trạng này kéo dài sẽ khiến cơ thể yếu đi, phát bệnh khi có ngoại tà xâm nhập.

Cách dưỡng tâm tốt chính là dưỡng thần. Thế nên, cần cân bằng cảm xúc, giữ tâm trạng ổn định, tránh xúc động mạnh. Giữ thói quen ngủ trưa để tinh thần thoải mái, điều hòa tim mạch tốt.

Ăn uống, ngủ nghỉ đúng giờ, có một lối sống lành mạnh, đẩy xa những tệ nạn xã hội để cuộc sống ngày một được nâng cao.

Ngoài ra, các bạn có thể sử dụng một số loại thuốc bồi bổ tốt cho ngũ tạng. Tuy nhiên, nên tìm hiểu kỹ về nguồn gốc và công dụng thực sự của nó tránh những tác dụng không mong muốn.

Như vậy lục phủ ngũ tạng là các hệ cơ quan trong cơ thể và chúng giúp cơ thể luôn được khỏe mạnh, ngăn ngừa các bệnh tật. Hiểu và nắm rõ chức năng của từng cơ quan trong lục phủ ngũ tạng sẽ giúp bạn xây dựng được lối sống tốt cho cơ thể cũng như tránh xa các hành vi gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, ngăn ngừa nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm./.