Y học cổ truyền
Cây nữ lang – dược liệu quý giá dùng an thần và điều trị mất ngủ
Cây nữ lang
Cây nữ lang còn được gọi là Sì to (tên gọi của người Mèo ở Lào Cai), một vị thuốc nam rất phổ biến trong các bài thuốc an thần, điều trị mất ngủ, tuy nhiên ở nước ta vẫn còn rất ít người biết và sử dụng vị thuốc quý giá này.
Tên khoa học của cây nữ lang là Valeriana officinalis. Ở nước ta, cây nữ lang thường mọc trên các dãy núi cao (hơn 1.000m) ở các tỉnh miền núi phía Bắc (khu vực núi cao Sapa ở Lào Cai, vùng núi cao ở Yên Bái, Lai Châu). Bộ phận được sử dụng làm thuốc là toàn bộ rễ và thân cây.
Cây nữ lang là cây thân thảo, sống lâu năm. Cây cao khoảng 1m, có khi hơn. Thân nhẵn, có rãnh, đôi khi có lông trên các đốt và ở gốc.
Cây nữ lang là loài thực vật có hoa nhỏ, màu hồng nhạt hay trắng, hoa nở trên cuống cao và mạnh. Hoa có mùi thơm nhẹ rất dễ chịu.
Mùa xuân, cây nữ lang trổ nhiều lá che kín mặt đất. Cuối tháng Tư, cuống cây bắt đầu chồi ra khỏi lá và mọc cao khoảng hai mét vào mùa hè. Vào tháng Bảy, cây bắt đầu trổ những bông màu hồng nhạt hoặc trắng, có mùi thơm nhẹ. Mèo rất thích mùi hương này nên cây nữ lang còn được gọi là cỏ mèo.
Cây được thu hái vào khoảng tháng 10 – 12 mỗi năm, mùa thu đến hết mùa đông chính là thời điểm rễ cây nữ lang phát triển mạnh và có dược tính cao nhất trong năm.
Cây nữ lang được công nhận là cây thuốc và đưa vào Dược điển các nước Châu Âu, Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ…
Lịch sử Hi Lạp có ghi lại: hơn 1000 năm trước, thầy thuốc Galenus nhà nghiên cứu y học tài ba nhất của Hi Lạp đồng thời cũng là nhà triết học lừng lẫy đã khám phá ra tác dụng kì diệu với giấc ngủ của cây Nữ lang và dùng nó để giúp hàng ngàn người bị mất ngủ. Galenus tin rằng loài cây này sẽ có trở thành “cứu tinh” cho căn bệnh mất ngủ. Ông liền sử dụng nó giúp cho hàng ngàn người bệnh khắp nơi và hầu hết đều lấy lại giấc ngủ ngon, tinh thần phấn chấn trở lại.
 |
| Theo y học cổ truyền, nữ lang có tác dụng an thần, điều trị mất ngủ./Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Tác dụng cây nữ lang
Bộ phận dùng làm thuốc của cây nữ lang là phần rễ của cây, được thu hái vào mùa thu và có thể dùng tươi hoặc phơi khô. Vị thuốc nữ lang có vị ngọt, cay, tính ấm, không độc, đi vào hai kinh tâm và can.
Theo Y học cổ truyền, vị thuốc nữ lang có tác dụng kích thích mạnh, lợi trung tiện, sát trùng.
Ở Ấn Độ, cây nữ lang thường được sử dụng thay thế loài hiệt thảo (Có tên khoa học là Valeriana officinalis L., có tác dụng dưỡng tâm an thần, hoạt huyết thông kinh, lý khí chỉ thống) chữa chứng hysteria, chứng múa giật, động kinh, chứng loạn thần kinh chấn thương thời chiến, chứng loạn thần kinh chức năng.
Theo dân gian và các nghiên cứu y học, cây nữ lang có tác dụng an thần theo từng mức độ, dùng để điều trị chứng mất ngủ khá hiệu quả.
Các hoạt chất của cây nữ lang ngày được ứng dụng nhiều hơn trong y học hiện đại, bởi hiệu quả cao hơn so với các loại thuốc an thần hiện nay, tính an toàn về thảo dược thiên nhiên, nên có thể áp dụng điều trị mất ngủ cho trẻ em.
Công dụng điều trị mất ngủ của cây nữ lang tương đương với nụ hoa tam thất.
Tại Pháp, hàng năm tiêu thụ tới 120 – 180 tấn rễ cây nữ lang để làm thuốc an thần. Từ thời pháp thuộc, người dân tộc Mèo ở vùng núi cao Tây Bắc đã biết sử dụng cây nữ lang để làm thuốc an thần.
Theo TS. Nguyễn Duy Thuần (Nguyên Viện trưởng viện nghiên cứu Y dược học Tuệ Tĩnh), thành phần có tác dụng quan trọng nhất của cây nữ lang là acid Valerenic và các dẫn xuất Valepotriates. Chúng gắn kết vào thụ thể GABA (acid quan trọng duy trì hoạt động của não bộ, giấc ngủ) nên giúp ngăn chặn căng thẳng và bất an đến vùng thần kinh trung ương. Điều này giúp phục hồi quá trình ức chế của não bộ, giúp giảm kích thích làm bệnh nhân dễ ngủ hơn. Đặc biệt, khác với các nhóm thuốc Tây an thần gây ngủ, sử dụng nữ lang lâu dài hoàn toàn an toàn, không gây ra tác dụng phụ như: gây nghiện, lệ thuộc, suy giảm tập trung, giảm trí nhớ và suy giảm hoạt động thể chất”.
Nghiên cứu trên 11.168 bệnh nhân mất ngủ của chuyên gia Đức sử dụng cây nữ lang cho thấy: 94% người bệnh mất ngủ từ nhẹ đến trung bình đã cải thiện các triệu chứng khó ngủ, trằn trọc tỉnh giấc giữa đêm, không còn mệt mỏi khi thức dậy.
Theo các nghiên cứu khoa học cây nữ lang có tác dụng:
Điều trị rối loạn giấc ngủ, ngủ không ngon giấc, mất ngủ.
Hồi hộp, lo âu, căng thằng.
Hen phế quản, kích động, đau thắt ngực, nhức đầu, đau nửa đầu.
Giảm đau nhanh các cơn đau đầu, đau xương khớp, đau dạ dày.
Động kinh, trầm cảm, run tay chân, rối loạn hiếu động thái quá (ADHD). Mệt mỏi mãn tính (CFS).
Tăng lưu lượng máu qua động mạch vành, chống rối loạn nhịp tim, hạn chế nguy cơ nhồi máu cơ tim.
Bảo vệ gan khỏi tổn thương do tetrachoromethane.
 |
| Rễ khô của cây nữ lang hoa chứa valepotriates, có tác dụng làm dịu thần kinh./Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Bài thuốc sử dụng cây nữ lang
Điều trị mất ngủ: Dùng 10-15g cây nữ lang (cả cây và rễ) sắc nước uống hàng ngày
Điều trị bệnh đau dạ dày: Dùng rễ cây nữ lang sao khô tán thành bột mịn, hòa nước uống ngày 2 lần, mỗi lần 4g.
Hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch, tăng cường sức khỏe: Sử dụng 10-15g cây nữ lang khô, cùng với 20g cây dong riềng đỏ khô sắc nước uống hàng ngày.
Chữa thần kinh suy nhược, bồn chồn, trống ngực, mất ngủ: Dùng nữ lang 100g, ngâm trong 1 lít rượu trắng trong vòng ít nhất 1 tuần, sau đó chiết rượu ra, mỗi lần 10-15ml, ngày uống 2 lần. Hoặc dùng 6-12g cây nữ lang sắc nước uống thay nước trong ngày. Hoặc sử dụng nữ lang 6g, ngũ vị tử 8g; sắc nước uống trong ngày.
Chữa cảm mạo: Sử dụng cành lá nữ lang tươi 15g, gừng tươi 3g; sắc nước uống.
Chữa đau bụng, nôn mửa, ỉa chảy: Sử dụng rễ cây nữ lang, xương bồ, mỗi thứ 6-12g; sắc lấy nước, sau đó pha thêm chút rượu trắng vào, chia uống 3-4 lần trong ngày.
Chữa đau dạ dày co thắt, sốt cao hoảng hốt: Nữ lang sấy khô, tán mịn, ngày uống 2 lần, mỗi lần uống từ 3-4g bột thuốc, chiêu bằng nước đun sôi.
Chữa viêm dạ dày mạn tính: Sử dụng 15g phần rễ củ của cây nữ lang, sa nhân 10g, trần bì 15g, bạch truật 15g; sắc nước uống trong ngày.
 |
| Rễ cây nữ lang có thể dùng dưới dạng sắc uống trị mất ngủ./Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Đối tượng nào nên sử dụng cây nữ lang?
Cây lang nữ nên được sử dụng ở những đối tượng gặp phải các triệu chứng, bệnh lý sau:
Bệnh nhân bị mất ngủ, kể cả trẻ nhỏ;
Bệnh nhân động kinh, co giật, có chứng loạn thần;
Bệnh nhân bị viêm dạ dày;
Hẹp động mạch vành, bệnh tim mạch do tắc nghẽn mạch vành.
Lưu ý khi sử dụng cây nữ lang
Báo cho bác sĩ các loại thuốc hoặc thảo dược nào mà bản thân đang sử dụng, tình trạng dị ứng với bất kỳ chất nào của cây nữ lang hoặc các loại thuốc/thảo mộc khác, bất kỳ bệnh lý/rối loạn hoặc tình trạng sức khỏe trước khi bắt đầu dùng nữ lang;
Nếu có thai hoặc cho con bú, bệnh nhân chỉ nên dùng thuốc theo khuyến cáo của bác sĩ;
Chưa có đầy đủ thông tin về mức độ an toàn của cây nữ lang với phụ nữ mang thai và cho con bú;
Nên ngừng sử dụng nữ lang ít nhất 2 tuần trước khi tiến hành phẫu thuật.
Cây nữ lang là thảo dược chữa bệnh mất ngủ rất tốt. Tuy nhiên, để có hiệu quả cao nhất, người dùng cần có một chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý, giữ tinh thần luôn thư thái để có một giấc ngủ tốt, cải thiện chất lượng cuộc sống.
 |
| Trên thị trường có nhiều chế phẩm chiết xuất từ cây nữ lang: Trà; rượu thuốc; sản phẩm viên nang, viên nén và chiết suất lỏng./Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Mua nữ lang ở đâu uy tín, chất lượng?
Hiện nay, trên thị trường có khá nhiều nơi bán dược liệu nữ lang và chế phẩm chiết xuất từ cây nữ lang nhưng nữ lang và chế phẩm chiết xuất từ nữ lang mua ở đâu chất lượng? Bạn có thể tham khảo một số nơi như sau:
Nhà thuốc Đông y: cây nữ lang là vị thuốc Đông y, vậy nên bạn có thể đến bất kỳ nhà thuốc Đông y nào để mua chế phẩm chiết xuất từ cây nữ lang chất lượng nhất.
Hệ thống phân phối sản phẩm của công ty có chứng nhận: Có khá nhiều công ty dược, thực phẩm chức năng cũng phân phối chế phẩm chiết xuất từ cây nữ lang và một số chế phẩm khác. Bạn nên chọn mua những thương hiệu công ty có đầy đủ chứng nhận nguồn gốc để không mua phải hàng giả.
Trung tâm Nghiên cứu và ứng dụng thuốc dân tộc: chế phẩm chiết xuất từ cây nữ lang luôn nằm trong danh sách những dược liệu y học cổ truyền của dân tộc. Đó cũng là lý do bạn có thể tìm mua được chế phẩm chiết xuất từ cây nữ lang ở Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng thuốc dân tộc.
Bệnh viện Y học Cổ truyền: Nếu bạn không thuận tiện để ghé đến những địa chỉ trên, bạn có thể tìm đến Bệnh viện y học cổ truyền để mua được chế phẩm chiết xuất từ cây nữ lang chất lượng cao với giá cả vô cùng phải chăng.
Hiện đã có chế phẩm Goldream chiết xuất từ tinh chất cây nữ lang với thành phần chính từ cao cây nữ lang, sản phẩm đang được phân phối với giá bán 198.000đ/1 hộp 20 viên nén.
