Công dụng của thảo quả trong bài thuốc Y học cổ truyền

Thảo quả

Thảo quả còn có tên gọi khác là đò ho, tò ho, may mac hâu, mac hâu,…tên tiếng Anh là Cardamom là một loại gia vị thuộc họ Gừng, có nguồn gốc từ Ả Rập và Trung Đông, từ lâu đã tồn tại trong thực đơn các món ăn phương Đông. Không chỉ là một loại gia vị phổ biến, thảo quả còn là một vị dược liệu được ứng dụng nhiều trong điều trị bệnh và tăng cường sức khỏe.

Thảo quả có hình dáng giống cây gừng nhưng cao và to hơn gừng nhiều lần. Thảo quả sống lâu năm, có thể cao khoảng 2,5 – 3 m. Rễ thân mọc ngang, có đốt, đường kính khoảng 2,5 – 4 cm, vỏ ngoài có màu hồng, ở giữa màu trắng nhạt, có mùi thơm.

Lá thảo quả mọc so le , mặt lá màu xanh sẫm, phía dưới xanh nhạt hơn. Bẹ lá có nhiều khía dọc. Mỗi phiến lá dài khoảng 50 – 70 cm.

Hoa Thảo quả thường mọc thành cụm ở gốc. Cụm hoa thường dài khoảng 13 – 20 cm, có màu đỏ nhạt. Mỗi bông hoa có thể cho ra nhiều quả, quả chín có màu đỏ nâu, dài khoảng 2,5 – 4 cm, rộng 1,5 – 2 cm. Vỏ quả dày 5mm, chia thành 3 ô, mỗi ô có khoảng 7 – 8 hạt hình tháp, ép sát vào nhau, mùi thơm.

Thảo quả có hàm lượng dinh dưỡng vô cùng phong phú như: protein, các chất vitamin A, C, D, chất xơ và nhiều loại khoáng chất tốt cho sức khỏe khác.

Thảo quả là một loại gia vị có hương vị đậm đà, hơi ngọt

Công dụng của thảo quả

Đối với ẩm thực

Thảo quả được coi là nữ hoàng của các loại gia vị, vì thảo quả có đặc tính là mùi rất thơm, và vị của nó vừa ngọt lại đan xen chút cay nồng đặc trưng thảo quả, trong thảo quả có hàm lượng dinh dưỡng cao rất tốt cho cơ thể.

Thảo qủa khi phơi, sấy khô thường được dùng làm gia vị trong ẩm thực nhằm tăng thêm hương vị thơm ngon cho các món ăn, ngoài ra loại thảo dược này còn được sử dụng làm phụ gia cho thức uống như cà phê, trà.

Theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền thảo quả có vị cay, chát, tính ôn và không độc, vào hai kinh tỳ và vị, có năng lực táo thấp, khứ hàn, trừ đờm, chữa sốt rét, tiêu thực, hóa tích dùng làm thuốc kiện tỳ, giải độc, chữa đau bụng, nôn, hôi miệng.

Ngoài ra, đây còn là dược liệu tự nhiên có công dụng chữa đau chướng bụng, nôn mửa và kích thích tiêu hóa.

Theo y học hiện đại

Chống oxy hóa, lợi tiểu và giảm huyết áp

Thảo quả được biết là có thể hữu ích cho những người bị huyết áp cao. Trong một nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã cung cấp ba gam bột thảo quả mỗi ngày cho 20 người trưởng thành mới được chẩn đoán bị huyết áp cao. Sau 12 tuần sử dụng, kết quả nghiên cứu cho thấy mức huyết áp đã giảm đáng kể xuống mức bình thường.

Các kết quả đầy hứa hẹn của nghiên cứu này có thể cho thấy sự liên quan đến hàm lượng chất chống oxy hóa cao trong thảo quả đối với một số bệnh. Trên thực tế, tình trạng chất chống oxy hóa của những người tham gia đã tăng 90% vào cuối nghiên cứu. Chất chống oxy hóa này có mối liên quan đến hạ huyết áp.

Các nhà nghiên cứu cũng nghi ngờ rằng loại gia vị này có thể làm giảm huyết áp do tác dụng lợi tiểu của nó, có nghĩa là nó có thể thúc đẩy đi tiểu để loại bỏ nước tích tụ trong cơ thể. Hơn nữa, chiết xuất thảo quả đã được chứng minh là làm tăng đi tiểu và giảm huyết áp ở chuột

Chống ung thư

Các chất trong thảo quả có thể có tác dụng giúp chống lại các tế bào ung thư. Các nghiên cứu trên chuột đã chỉ ra rằng bột thảo quả có thể làm tăng hoạt động của một số enzyme giúp chống ung thư.

Gia vị cũng có thể tăng cường khả năng tiêu diệt của tế bào tự nhiên để tấn công các khối u. Trong một nghiên cứu được tiến hành ở hai nhóm chuột có hợp chất gây ung thư da và trong đó một nhóm được cho ăn 500mg thảo quả/ kg trọng lượng mỗi ngày. Sau 12 tuần nghiên cứu, kết quả cho thấy trong nhóm chuột ăn thảo quả chỉ có 29% bị ung thư, so với hơn 90% của nhóm đối chứng.

Nghiên cứu về mối liên quan của tế bào ung thư ở người và thảo quả cho thấy kết quả tương tự. Nghiên cứu cho thấy một hợp chất nhất định trong gia vị đã ngăn chặn các tế bào ung thư miệng trong các ống nghiệm nhân lên.

Mặc dù kết quả rất hứa hẹn, những nghiên cứu này chỉ được thực hiện trên chuột hoặc trong ống nghiệm. Cho nên, cần nhiều nghiên cứu chuyên sâu hơn nữa trước khi tuyên bố tác dụng của thảo quả đối với tế bào ung thư.

Chống viêm

Bạch đậu khấu rất giàu các hợp chất có thể chống viêm. Viêm xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với các chất lạ. Viêm cấp tính là cần thiết và có lợi, nhưng viêm lâu dài có thể dẫn đến các bệnh mãn tính. Chất chống oxy hóa, được tìm thấy rất nhiều trong thảo quả, đồng thời có tác dụng bảo vệ các tế bào khỏi bị hư hại và ngăn chặn tình trạng viêm xảy ra.

Một nghiên cứu cho thấy chiết xuất thảo quả với liều 50-100 mg/kg trọng lượng cơ thể, cho thấy có hiệu quả trong việc ức chế ít nhất bốn hợp chất gây viêm khác nhau ở chuột. Hay, một nghiên cứu khác trên chuột cho thấy rằng ăn bột thảo quả làm giảm viêm gan do ăn chế độ ăn nhiều carbs và chất béo.

Mặc dù không có nhiều nghiên cứu về tác dụng chống viêm của thảo quả ở người, nhưng những nghiên cứu cho thấy các chất bổ sung có thể làm tăng tình trạng chống oxy hóa lên đến 90%.

Hỗ trợ tiêu hóa

Thảo quả đã được sử dụng trong hàng ngàn năm để giúp tiêu hóa tốt hơn. Nó thường trộn với các loại gia vị thuốc khác để giảm bớt sự khó chịu, buồn nôn và ói mửa. Những nghiên cứu trước đây đã nghiên cứu nhiều nhất về thảo quả, vì nó liên quan đến việc làm giảm các vấn đề dạ dày, là khả năng chữa lành vết loét.

Trong một nghiên cứu được tiến hành ở chuột, chuột được cho ăn chiết xuất thảo quả, củ nghệ và lá sembung trong nước nóng trước khi tiếp xúc với aspirin liều cao để gây viêm loét dạ dày. Những con chuột này phát triển ít vết loét hơn so với những con chuột chỉ được nhận aspirin.

Một nghiên cứu tương tự trên chuột cho thấy chỉ riêng chiết xuất thảo quả có thể ngăn ngừa hoặc giảm hoàn toàn kích thước của loét dạ dày ít nhất 50%. Trên thực tế, với liều 12,5 mg mỗi kg trọng lượng cơ thể, chiết xuất thảo quả có hiệu quả hơn một loại thuốc chống loét thông thường.

Nghiên cứu ống nghiệm cũng cho thấy rằng thảo quả có thể bảo vệ chống lại Helicobacter pylori, một loại vi khuẩn có liên quan đến sự phát triển của hầu hết các vấn đề loét dạ dày.

Tuy nhiên, cần nhiều nghiên cứu hơn để biết liệu loại gia vị này có tác dụng tương tự chống loét ở người hay không.

Trị hôi miệng và ngăn ngừa sâu răng

Việc sử dụng thảo quả để điều trị hôi miệng và cải thiện sức khỏe răng miệng là một phương thuốc cổ xưa. Trong một số nền văn hóa, nó phổ biến để làm mới hơi thở bằng cách ăn toàn bộ vỏ quả thảo quả sau bữa ăn. Ngay cả nhà sản xuất kẹo cao su Wrigley cũng sử dụng gia vị này trong một trong những sản phẩm của mình.

Lý do tại sao thảo quả có thể dẫn đến hơi thở thơm mát có thể có mối liên quan đến khả năng chống lại vi khuẩn miệng thông thường. Một nghiên cứu cho thấy chiết xuất thảo quả có hiệu quả trong việc chống lại năm loại vi khuẩn có thể gây sâu răng. Trong một số nghiên cứu thực hiện trong ống nghiệm cho thấy chất chiết xuất đã ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn lên đến 2,08 cm. Hay, nghiên cứu bổ sung cũng cho thấy chiết xuất thảo quả có thể làm giảm 54% số lượng vi khuẩn trong mẫu nước bọt. Tuy nhiên, tất cả các nghiên cứu này đã được tiến hành trong các ống nghiệm, khiến nó không rõ kết quả để có thể áp dụng cho con người.

Kháng khuẩn

Thảo quả cũng có tác dụng kháng khuẩn bên ngoài miệng và có thể điều trị nhiễm trùng. Nghiên cứu cho thấy rằng chiết xuất thảo quả và tinh dầu của nó có các hợp chất chống lại một số chủng vi khuẩn phổ biến.

Một nghiên cứu ống nghiệm đã xem xét tác động của các chất chiết xuất này đối với các chủng Candida kháng thuốc, một loại nấm men có thể gây nhiễm nấm. Kết quả nghiên cứu cho thấy các chất chiết xuất của thảo có thể ức chế sự tăng trưởng của một số chủng bằng 0,99 -1,49 cm.

Nghiên cứu ống nghiệm bổ sung cũng cho thấy rằng tinh dầu và chiết xuất thảo quả giống như, và đôi khi hiệu quả hơn thuốc tiêu chuẩn chống lại vi khuẩn E. coli và Staphylococcus, đây là hai vi khuẩn có thể gây ngộ độc thực phẩm.

Các nghiên cứu về ống nghiệm cũng chỉ ra rằng tinh dầu thảo quả chống lại vi khuẩn Salmonella dẫn đến ngộ độc thực phẩm và Campylobacter góp phần gây viêm dạ dày. Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện tại về tác dụng kháng khuẩn của thảo quả chỉ xem xét với các chủng vi khuẩn bị cô lập trong phòng thí nghiệm. Do đó, bằng chứng chưa đủ mạnh để tuyên bố rằng gia vị này sẽ có tác dụng tương tự ở người.

Cải thiện việc thở

Các hợp chất trong thảo quả có thể giúp tăng lưu lượng khí đến phổi và cải thiện nhịp thở. Khi được sử dụng thảo quả trong liệu pháp mùi hương, nó có thể cung cấp một mùi mạnh mẽ giúp tăng cường khả năng sử dụng oxy của cơ thể trong khi tập thể dục.

Một nghiên cứu đã đề nghị một nhóm người tham gia hít tinh dầu thảo quả trong một phút trước khi đi bộ trên máy chạy bộ trong khoảng thời gian 15 phút. Kết quả cho thấy, nhóm được sử dụng tinh dầu thảo quả có sự hấp thụ oxy cao hơn đáng kể so với nhóm đối chứng. Hay nói một cách khác là thảo quả có thể cải thiện việc thở và sử dụng oxy giúp thư giãn đường thở. Điều này có thể đặc biệt hữu ích để điều trị hen suyễn.

Một nghiên cứu trên chuột và thỏ đã phát hiện ra rằng tiêm chiết xuất thảo quả có thể làm thư giãn đường dẫn khí. Nếu chiết xuất có tác dụng tương tự ở những người mắc bệnh hen suyễn, nó có thể giúp ngăn chặn đường thở bị viêm và cải thiện hơi thở cho đối tượng này.

Hạ đường huyết

Khi dùng ở dạng bột, thảo quả có thể làm giảm lượng đường trong máu. Một nghiên cứu tiến hành ở chuột với chế độ ăn nhiều chất béo, giàu carb (HFHC) cho thấy lượng đường trong máu của chúng tăng cao hơn so với khi chúng được cho ăn chế độ ăn bình thường. Tuy nhiên, khi chuột trong chế độ ăn HFHC được ăn thêm bột thảo quả, thì kết quả là lượng đường cao trong máu của chúng không duy trì được lâu hơn so với lượng đường trong máu của chuột trong chế độ ăn bình thường. Tuy nhiên, bột có thể sẽ không có tác dụng tương tự ở người mắc bệnh tiểu đường type 2.

Trong một nghiên cứu trên 200 người trưởng thành mắc bệnh này, những người tham gia được chia thành các nhóm chỉ uống trà đen hoặc trà đen với ba gam quế, thảo quả hoặc gừng mỗi ngày và được thực hiện trong tám tuần. Kết quả cho thấy quế, nhưng không phải thảo quả hay gừng, đã cải thiện và kiểm soát lượng đường trong máu. Cho nên, để hiểu rõ hơn về tác dụng của thảo quả đối với lượng đường trong máu ở người thì cần nhiều nghiên cứu hơn nữa.

Lợi ích khác

Ngoài các lợi ích sức khỏe đã nói ở trên, thảo quả có thể tốt cho sức khỏe theo nhiều cách khác nhau. Các nghiên cứu trên chuột đã phát hiện ra rằng mức độ chống oxy hóa cao trong gia vị có thể ngăn ngừa cả việc mở rộng gan, lo lắng và thậm chí hỗ trợ giảm cân:

Bảo vệ gan: Chiết xuất thảo quả có thể làm giảm men gan, triglyceride và cholesterol. Chúng cũng có thể ngăn ngừa sự mở rộng gan và trọng lượng gan, làm giảm nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ.

Lo lắng: Một nghiên cứu về chuột cho thấy chiết xuất thảo quả có thể ngăn chặn các hành vi lo lắng. Điều này có thể là do nồng độ chất chống oxy hóa trong máu thấp có liên quan đến sự phát triển của chứng lo âu và các rối loạn tâm trạng khác.

Giảm cân: Một nghiên cứu ở 80 phụ nữ mắc bệnh tiểu đường cùng với thừa cân và béo phì đã tìm thấy mối liên hệ giữa thảo quả và vòng eo giảm nhẹ. Tuy nhiên, các nghiên cứu về giảm cân ở chuột và gia vị vẫn chưa tìm thấy kết quả đáng kể.

Số lượng nghiên cứu về mối liên hệ giữa thảo quả và những lợi ích tiềm năng này còn hạn chế và chủ yếu được thực hiện trên động vật. Hơn nữa, lý do tại sao các loại gia vị có thể giúp cải thiện sức khỏe gan, lo lắng và cân nặng là không rõ ràng. Cho nên, cần nhiều nghiên cứu chuyên sâu để xác định rõ mối liên quan này.

Nhờ đặc tính vừa thơm, vừa ngọt lại cay, thảo quả được coi là “nữ hoàng” của các loại gia vị

Bài thuốc sử dụng thảo quả

Điều trị đầy hơi chướng bụng

Thảo quả (đã nướng), thần khúc, thanh bì, cao lương khương mỗi vị 6g, hậu phác, hoắc hương, đại táo, sinh khương mỗi loại 10g, đinh hương, cam thảo mỗi vị 4g. Mang các vị thuốc đi sắc uống trong ngày. Mỗi ngày một thang.

Điều trị sốt rét

Bài thuốc thứ nhất: Thảo quả 8 g, sinh khương, phụ tử chế mỗi vị 12g, đại táo 3 quả. Mang sắc thành thuốc uống trong ngày.

Bài thuốc thứ hai: Thảo quả, hậu phác, thanh bì, hạt cau, trần bì, mỗi vị 12g, cam thảo 4g. Cho vào nồi nửa phần nước và nửa phần rượu (rượu 20 độ) sắc cùng các vị thuốc trên, dùng uống trong ngày. Bài thuốc này thiên về chữa sốt rét nhiều đờm ướt, lỏng.

Bài thuốc thứ ba: Thảo quả, thường sơn, hạt cau mỗi vị 6g, sắc thành thuốc uống trong ngày.

Bài thuốc thứ tư: Thảo quả nhân 20g mang đi nghiền nát thành bột, sau đó lại cuộn vào tấm vải mỏng. Trước khi lên cơn sốt rét một giờ, nhét cuộn bột thảo quả vào một bên mũi.

Bài thuốc thứ năm: Thảo quả, hạt cau, thường sơn, bối mấu, dưng tươi, đại táo mỗi vị 12g, chi mẫu 8g sắc lấy nước uống trong ngày.

Bài thuốc thứ sáu: Thảo quả, kha tử mỗi loại 10g, đại táo 12g, sinh hương 7 miếng sắc cùng với 600ml nước cho đến khi còn 200 ml là được. Dùng uống nhiều lần trong ngày. Bài thuốc này thiên về chữa sốt rét đờm đặc, nóng.

Hỗ trợ điều trị tiêu chảy phân sống ở trẻ nhỏ

Thảo quả 5g, gừng tươi 3g cho vào nồi nước, sắc lấy nước bỏ phần bã. Sau đó cho thêm 30g gạo nếp tẻ vào nước thuốc sắc trên nấu thành cháo. Mỗi ngày ăn 2 lần lúc đói. Liệu trình điều trị kéo dài khoảng 2 – 3 ngày.

Điều trị hôi miệng

Thảo quả giã dập dùng ngậm và nuốt dần.

Điều trị suy nhược cơ thể, khó tiêu, chán ăn

Làm sạch một con gà trống khoảng 1kg, chặt thành miếng vừa ăn. Lại dùng Thảo quả, gừng mỗi vị 6g, trần bì, hồ tiêu mỗi vị 3g cho vào túi vải nhỏ, thắt chặt và cho vào nồi nước nấu gà, thêm gia vị, hầm nhừ.

Ăn 2 – 3 lần trong ngày. Mỗi tuần ăn 2 – 3 lần.

Điều trị đau dạ dày

Bài thuốc thứ nhất: Thảo quả (nướng chín) 6g, hậu pháp, hoặc hương, sinh khương, đại táo mỗi vị 12g, thanh bì, thần khúc, bán hạ khúc mỗi vị 8g, cam thảo, đinh hương mỗi vị 4g sắc lấy nước dùng uống trong ngày.

Bài thuốc thứ hai: Thảo quả (đã nướng) 6g, hoắc hương, hậu phác, sinh khương mỗi vị 10g, bán hạ, thần khúc, cao lương khương mỗi vị 6g, sắc lấy nước uống trong ngày. Mỗi ngày uống một thang thuốc, liên tục trong 3 – 5 ngày.

Điều trị đại tiện ra máu, xích bại lỵ

Dùng Thảo quả, chỉ xác, địa du, cam thảo mỗi vị phân lượng bằng nhau mang tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 6g hòa nước nước gừng. Mỗi ngày uống 2 lần.

Thảo quả giúp giảm lượng caffeine trong cơ thể

Lưu ý khi sử dụng thảo quả

Nguyên tắc khi dùng thảo quả là bóc bỏ lớp vỏ bên ngoài quả đi. Nếu cần mùi thơm nồng, đậm vị lan tỏa thì cần đập thật nhỏ quả trước khi đem đi chế biến. Thảo quả có thể được dùng để làm: thuốc, gia vị, ngâm rượu. Muốn đảm bảo hương vị ngon trọn vẹn của loại dược liệu này khi ngâm rượu nên dùng dao cắt đôi quả ra.

Một số trường hợp dùng thảo quả cần lưu ý:

Thai phụ và mẹ cho con bú không được dùng quá nhiều thảo quả để tránh bị hiện tượng tức ngực, đau bụng, khó thở.

Bệnh nhân bị sỏi mật hay sỏi thận cần thận trọng, chú ý hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng loại dược liệu này trong bất cứ bài thuốc nào.

Không nên dùng thảo quả khi bị thiếu máu, gầy yếu.

Liều dùng dược liệu thảo quả như sau: Sắc 3 – 6g thảo quả để uống riêng hoặc phối hợp cùng những vị thuốc khác.