Y học cổ truyền
Đông trùng hạ thảo – dược liệu thần kỳ tốt cho sức khỏe
Đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo có nhiều tên gọi khác nhau như hạ thảo đông trùng, trùng thảo… Đây là một loại đông dược quý có bản chất là dạng ký sinh của loài nấm Ophiocordyceps sinensis thuộc nhóm nấm ascomycetes trên cơ thể ấu trùng của một vài loài bướm thitarodes
Vào mùa đông, nấm bắt đầu ký sinh vào sâu non và làm chết sâu non vì ăn hết chất dinh dưỡng của chúng thì bề ngoài sẽ có hình dáng giống như côn trùng và chôn vùi trong đất. Khi mùa hè tới, bào tử nấm ký sinh trồi khỏi mặt đất và có hình dáng của một loài thực vật. Cũng chính vì thế mà đông trùng hạ thảo có tên gọi đặc biệt như vậy.
Trong tiếng Tạng được gọi là hạ thảo (cỏ), đông trùng (sâu bọ). Với tên gọi đông trùng hạ thảo nghĩa là sâu mùa đông, trở thành cỏ mùa hè. Được thầy lang người Tạng là Zurkhar Namnyi Dorje ghi chép lại lần đầu tiên trong thế kỷ XV.
Hình dạng bên ngoài khi đông trùng hạ thảo còn tươi, trông giống như những con sâu, đuôi sâu Là một cành nhỏ có lá. Phần lá được tạo thành do sợi nấm mọc dính liền vào đầu sâu non, nhìn giống như ngón tay dài từ 3 – 10cm. Còn đầu sâu non dài chừng 3 – 5cm, giống như con tằm.
Đông trùng hạ thảo chủ yếu được tìm thấy vào mùa hè vùng núi cao trên 4.000m ở cao nguyên Thanh Tạng (Thanh Hải-Tây Tạng) và Tứ Xuyên (Trung Quốc).
Đông trùng hạ thảo khi được sấy khô sẽ có màu vàng nâu, vàng sẫm tùy thuộc vào phương pháp phơi sấy. Chúng có mùi rất tanh như mùi cá, vị đắng nhẹ, nếu đốt lên thì có mùi thơm dìu dịu.
Hiện nay, đông trùng hạ thảo mang lại kinh tế rất cao nên các hoạt động khai thác tràn lan, không có kế hoạch làm cho loài nấm này đang có nguy cơ bị tuyệt chủng.
 |
| Đông trùng hạ thảo có khả năng làm gia tăng chất chống oxy Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Tác dụng của đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo không chỉ sử dụng lâu đời trong y học cổ truyền mà còn được nghiên cứu trong y học hiện đại với nhiều tiềm năng trong hỗ trợ hồi phục sức khỏe, cải thiện sinh lý, tăng sức đề kháng, kháng viêm, kháng khuẩn,… Dưới đây là một số công dụng nổi bật của đông trùng hạ thảo đã được chứng minh.
Giảm các triệu chứng mệt mỏi
Các nhà khoa học tiến hành nghiên cứu để theo dõi công dụng của đông trùng hạ thảo đối với chứng mệt mỏi thể chất ở chuột qua hoạt động bơi lội.
Kết quả nghiên cứu cho thấy:
Kéo dài thời gian bơi của chuột
Giảm nồng độ axit lactic huyết thanh, nitơ urê, creatine kinase, aspartate aminotransferase, alanine aminotransferase và malondialdehyd
Tăng hàm lượng glycogen ở gan và cơ
Tăng nồng độ superoxide effutase huyết thanh, glutathione per-oxyase và catalase.
Một nghiên cứu khác được thực hiện ở người để tìm hiểu về công dụng của đông trùng hạ thảo. Kết quả cho thấy, sau khi dùng dược liệu này trong 6 tuần liên tục, chỉ số VO2max ở tình nguyện viên tăng đáng kể. VO2max là tốc độ tiêu thụ oxy tối đa trong quá trình tập luyện được tính bằng ml/kg/phút. Đây cũng là đơn vị được sử dụng để đo công suất hiếu khí cá nhân của một người.
Chống lão hoá
Sau tuổi 30, cơ thể phụ nữ bắt đầu có các dấu hiệu của lão hoá thể hiện sớm trên da, tóc,… Quá trình lão hoá càng trở nên nhanh chóng ở phụ nữ sinh đẻ nhiều hoặc làm những công việc vất vả. Theo y học cổ truyền, tác dụng của đông trùng hạ thảo với phụ nữ là khả năng chống lão hóa mạnh mẽ.
Lý luận này cũng được các nhà khoa học hiện đại chứng minh và công nhận. Một nghiên cứu được thực hiện trên chuột cho thấy những con chuột được nuôi dưỡng bằng loại dược liệu này sống lâu hơn nhiều tháng so với những con chuột dùng giả dược.
Ngoài ra, một số nghiên cứu khác (cũng tiến hành trên chuột) chứng minh đông trùng hạ thảo có thể cải thiện chức năng não và hoạt động của các enzyme chống oxy hóa. Hơn nữa, nó cũng cải thiện chức năng tình dục của những con chuột bị thiến.
Khi tiến hành thử nghiệm ở ruồi giấm, sản phẩm có thành phần đông trùng hạ thảo cũng kéo dài tuổi thọ của loài vật này.
Ngày nay, con người tận dụng tác dụng của nấm đông trùng hạ thảo để bổ sung hoặc bào chế ra các sản phẩm bồi bổ khí huyết, kéo dài tuổi thanh xuân cho phụ nữ.
 |
| Sử dụng đông trùng hạ thảo giúp chống lại chứng viêm Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Cải thiện chức năng não và sinh lực nam giới
Theo truyền thống, người cao tuổi hoặc người mới ốm dậy thường tận dụng công dụng đông trùng hạ thảo để giảm mệt mỏi. Trong một số trường hợp, những người này còn dùng với mục đích tăng cường sức khỏe và ham muốn tình dục.
Nghiên cứu ban đầu cho thấy việc dùng các sản phẩm có đông trùng hạ thảo trong 40 ngày liên tục có thể cải thiện ham muốn tình dục ở những người có ham muốn thấp.
Ở vấn đề chức năng não, khi tiến hành kiểm tra tác động của dược liệu trên chuột, các nhà nghiên cứu nhận thấy dược liệu này có tác động trực tiếp đến khả năng tiếp thu và ghi nhớ của chuột. Cụ thể, nó giúp giảm số lượng hành vi bị lỗi (so với tiêu chuẩn của nghiên cứu) ở những con chuột sống lâu năm.
Với những con chuột bị thiến, đông trùng hạ thảo cũng đẩy nhanh tốc độ cương dương vật và kéo dài thời gian xuất tinh.
Với những bằng chứng này, công dụng đông trùng hạ thảo giống như thuốc cường dương, tăng cường sinh lực tự nhiên của nam giới. Bên cạnh đó đông trùng hạ thảo cũng có tác dụng điều hoà nội tiết tố, cải thiện triệu chứng lạnh tử cung, vô sinh…ở nữ giới.
Giảm viêm nhiễm
Sử dụng đông trùng hạ thảo được cho rằng giúp chống lại chứng viêm trong cơ thể. Mặc dù một số chứng viêm tốt cho cơ thể, nhưng quá nhiều có thể dẫn đến các bệnh như bệnh tim và ung thư. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi các tế bào của con người tiếp xúc với đông trùng hạ thảo, các protein đặc biệt làm tăng phản ứng viêm trong cơ thể sẽ bị ức chế. Nhờ những tác dụng tiềm năng này, các nhà nghiên cứu tin rằng đông trùng hạ thảo có thể dùng như một loại thuốc hoặc chất bổ sung chống viêm hữu ích.
Đông trùng hạ thảo đã được chứng minh là có tác dụng giảm viêm trong đường hô hấp của chuột, khiến chúng trở thành một liệu pháp tiềm năng cho bệnh hen suyễn. Tuy nhiên, các loại nấm có vẻ kém hiệu quả hơn các loại thuốc thường được kê đơn được sử dụng để giảm đau cho các vùng bị viêm trên cơ thể.
Đông trùng hạ thảo cũng có thể phát huy được công dụng của nó tại chỗ. Một nghiên cứu cho thấy nó làm giảm viêm da khi bôi tại chỗ trên chuột, chứng tỏ thêm đặc tính chống viêm của nó. Các đặc tính chống viêm tiềm ẩn của đông trùng hạ thảo vẫn chưa được quan sát thấy ở người.
Ức chế sự phát triển của khối u
Tiềm năng của đông trùng hạ thảo để làm chậm sự phát triển của các khối u đã tạo ra sự quan tâm đáng kể trong những năm gần đây. Các nhà nghiên cứu tin rằng đông trùng hạ thảo có thể phát huy tác dụng chống khối u theo một số cách thể hiện qua kết quả trong ống nghiệm. Đông trùng hạ thảo đã được chứng minh có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại tế bào ung thư ở người, trong đó có bệnh ung thư phổi, ruột kết, da và gan.
Các nghiên cứu sử dụng đông trùng hạ thảo thực hiện trên chuột cho kết quả có tác dụng chống khối u đối với ung thư hạch, ung thư hắc tố và ung thư phổi. Đông trùng hạ thảo cũng có thể đảo ngược các tác dụng phụ liên quan đến quá trình điều trị ung thư. Một trong những tác dụng phụ này: Giảm bạch cầu.
Cần phân biệt rõ ràng giữa với bệnh bạch cầu ung thư, giảm bạch cầu là tình trạng số lượng tế bào bạch cầu (bạch cầu) giảm, khi đó sẽ giảm khả năng bảo vệ của cơ thể và tăng nguy cơ nhiễm trùng.
Tác động của đông trùng hạ thảo đối với những con chuột bị mắc chứng giảm bạch cầu sau khi xạ trị và điều trị bằng Taxol, một loại thuốc hóa trị liệu phổ biến.
Hơn nữa, đông trùng hạ thảo cũng đã đảo ngược tình trạng giảm bạch cầu. Từ đó cho thấy đông trùng hạ thảo có thể giúp giảm các biến chứng liên quan đến một số phương pháp điều trị ung thư. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là những nghiên cứu này được thực hiện trên động vật và ống nghiệm, không phải con người.
Kiểm soát đường huyết
Bệnh tiểu đường là tình trạng cơ thể không sản xuất đủ hoặc tế bào đề kháng với insulin. Trong khi đó, insulin là hormone giúp đưa glucose vào trong các tế bào để chuyển hóa thành năng lượng.
Khi cơ thể bạn không có đủ lượng insulin, glucose sẽ không được tế bào sử dụng mà tồn đọng lại trong máu. Theo thời gian, lượng đường huyết dư thừa này sẽ dẫn đến những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Vì thế, người mắc bệnh tiểu đường cần theo dõi sát lượng đường trong máu để kịp thời điều chỉnh thói quen ăn, uống cũng như tuân thủ việc dùng thuốc..
Khi tiến hành nghiên cứu về tác dụng của đông trùng hạ thảo đối với bệnh lý này, các nhà khoa học nhận thấy thành phần của loại dược liệu này có khả năng kiểm soát đường huyết rất tốt. Cụ thể, nó giúp người bệnh giảm cân, ổn định chỉ số mỡ máu và không tăng chỉ số đường huyết. Những yếu tố này cho thấy đông trùng hạ thảo là loại thực phẩm hữu ích cho người bệnh tiểu đường. Các nghiên cứu đã chỉ ra có 90% bệnh nhân mắc đái tháo đường có dấu hiệu chuyển biến khi được sử dụng đông trùng hạ thảo theo liệu trình.
 |
| Đông trùng hạ thảo là một loại dược liệu quý, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Hỗ trợ điều trị bệnh thận mãn tính
Bên cạnh khả năng kiểm soát các triệu chứng của bệnh tiểu đường, đông trùng hạ thảo còn có thể giúp ngăn ngừa bệnh thận mãn tính – một biến chứng phổ biến của tiểu đường.
Một đánh giá của 22 nghiên cứu thực hiện trên 1.746 người mắc bệnh thận mãn tính cho thấy, người bệnh được bổ sung đông trùng hạ thảo trong chế độ ăn uống có dấu hiệu cải thiện chức năng thận.
Các nhà nghiên cứu còn phát hiện chế phẩm từ loại dược liệu quý này có khả năng giảm creatinin huyết thanh, giảm protein niệu và giảm các biến chứng liên quan đến bệnh thận như tăng huyết sắc tố và albumin huyết thanh.
Tác dụng của đông trùng hạ thảo còn thể hiện trên một số vấn đề khác ở thận, cụ thể như:
Tổn thương thận do một số loại thuốc khác sinh (nhiễm độc thận aminoglycoside). Người bệnh thường xuyên dùng thuốc kháng sinh sẽ làm tổn hại đến thận. Lúc này, chiết xuất từ đông trùng hạ thảo có thể làm giảm tổn thương thận do kháng sinh gây ra.
Tăng hiệu quả điều trị sau khi cấy ghép thận. Người bệnh vừa trải qua ca cấy ghép thận được dùng chiết xuất hoặc sản phẩm bào chế từ đông trùng hạ thảo liều thấp có thể nguy cơ nhiễm trùng. Hơn nữa, loại dược liệu này còn làm giảm nguy cơ bị suy yếu chức năng thận ở những người vừa cấy ghép thận. Ngoài ra, đông trùng hạ thảo còn là một vị thuốc ức chế miễn dịch có tác dụng chống sự loại bỏ tổ chức cấy ghép khá tốt.
Sức khỏe tim mạch
Đông trùng hạ thảo sử dụng điều trị chứng loạn nhịp tim được chấp thuận ở Trung Quốc, tình trạng nhịp tim quá chậm, quá nhanh hoặc không đều. Nghiên cứu cho thấy đông trùng hạ thảo làm giảm đáng kể chấn thương tim ở đối tượng mắc bệnh thận mãn tính. Tổn thương tim do bệnh thận mãn tính được cho là làm tăng nguy cơ suy tim, vì vậy việc giảm những tổn thương này có thể giúp tránh được kết quả này.
Các nhà nghiên cứu cho rằng những phát hiện lợi ích đối với tim mạch do hàm lượng adenosine của đông trùng hạ thảo. Đông trùng hạ thảo cũng có thể có tác dụng có lợi đối với hàm lượng cholesterol. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng đông trùng hạ thảo làm giảm cholesterol LDL- nhân tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim bằng cách dẫn đến sự tích tụ cholesterol trong động mạch. Tương tự, đông trùng hạ thảo đã được chứng minh làm giảm mức chất béo trung tính ở chuột.
Triglyceride, chất béo được tìm thấy trong máu của bạn. Mức độ cao có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim nhiều hơn. Tuy nhiên vẫn chưa có đủ bằng chứng để xác định liệu đông trùng hạ thảo có lợi cho sức khỏe tim mạch ở người hay không.
Những lưu ý khi sử dụng đông trùng hạ thảo
Với những công dụng tuyệt vời cho sức khỏe, đông trùng hạ thảo thích hợp sử dụng để chăm sóc sức khỏe, bồi bổ cho nhiều đối tượng như: người lớn tuổi, người đang ốm, người gầy yếu, trẻ suy dinh dưỡng…Tuy nhiên, một số đối tượng lại không nên dùng hoặc muốn dùng đông trùng hạ thảo cần tham khảo ý kiến bác sĩ, chẳng hạn như phụ nữ mang thai, phụ nữ đang trong thời kì hành kinh, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Ngoài ra, nếu bạn bị dị ứng với nấm mốc hoặc men, bạn sẽ có thể bị dị ứng với đông trùng hạ thảo và nên tránh xa chúng.
Nhìn chung, đông trùng hạ thảo là một loại dược liệu quý, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, loại dược liệu này vẫn có những tác dụng không mong muốn nếu dùng không đúng chỉ dẫn như các tác dụng phụ nhẹ, bao gồm đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy hoặc khô miệng. Các triệu chứng thường hết sau khi ngừng điều trị.
