Y học cổ truyền
Hoàng đằng – dược liệu quý điều trị kiết lỵ, tiêu chảy
Hoàng đằng
Hoàng đằng còn có các tên gọi khác như: dây vàng giang, vàng đắng, nam hoàng nhuộm, hoàng liên nam, khau khem (Tày), tốt choọc, trơng (Kdong), co lạc khem (Thái), viằng tằng (Dao). Hoàng đằng có tên khoa học Fibraurea tinctoria Lour thuộc họ Menispermaceae (Tiết dê).
Hoàng đằng là loại cây dây leo to với phần thân già và rễ màu vàng. Phần thân cứng và có hình trụ, đường kính ở vào khoảng từ 5 – 10cm.
Lá cây mọc so le nhau dài khoảng từ 9 – 20cm, chiều rộng ở khoảng 4 – 10cm, cứng và nhẵn. Phiến lá có hình bầu dục với phần đầu nhọn và phần gốc là tròn hoặc cắt ngang. Mỗi lá sẽ có 3 gân chính rõ, phần cuống dài, hơi gần ở trong phiến, hai đầu thường phình lên.
Hoa cây hoàng đằng có màu vàng lục, mọc thành từng chùm dài từ 30-40 cm. Quả hoàng đằng có hình trái xoan, khi chín có màu vàng. Phần thân già và rễ của cây được sử dụng để làm vị thuốc.
Cây hoàng đằng thường mọc ở những vùng đất ẩm như gần thác nước, khe nước, ven các bờ suối,… Cây tái sinh chủ yếu từ hạt, ngoài ra còn có khả năng tái sinh chồi từ gốc trái sau khi đốn hạ.
Cây hoàng đằng có nguồn gốc ở các quốc gia Đông Dương và Malaysia. Cây phát triển tốt ở những vùng có đất ẩm ướt. Riêng tại Việt Nam, loại thực vậy này được tìm thấy tương đối nhiều ở Nghệ An, các tỉnh Tây Nguyên và một số tỉnh vùng Trung du miền núi phía Bắc. Hoàng đằng đã được ghi vào Sách Đỏ Việt Nam từ năm 1996, do đó cần được chú ý bảo vệ và khai thác hợp lý.
Hoàng đằng thường được thu hoạch vào mùa thu, ở khoảng tháng 8, tháng 9 hằng năm. Phần thân già và rễ sau khi lấy về sẽ đem cạo sạch lớp bẩn bao phủ phía bên ngoài vỏ. Sau đó tiến hành chặt thành từng đoạn rồi đem đi phơi hoặc sấy khô và bảo quản dùng dần.
 |
| Cây hoàng đằng có chứa các thành phần hóa học khá đa dạng/ Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Tác dụng của hoàng đằng
Theo Y học cổ truyền hay Y học hiện đại thì thảo dược này vẫn luôn được đánh giá rất cao về hiệu quả tuyệt vời mà nó có thể mang lại.
Theo Y học cổ truyền:
Theo Y học cổ truyền hoàng đằng có tính hàn, vị đắng, quy kinh Tâm, Can. Công dụng của loại dược liệu này là thông tiện, giải độc, sát trùng, tiêu viêm, thanh nhiệt.
Chủ trị nóng trong người, các bệnh lý về gan, viêm tai, lở ngứa ngoài da, sốt rét, tiêu chảy, viêm sưng ruột, đau mắt, dùng làm thuốc bổ…
Theo Y học hiện đại:
Đa phần tác dụng dược lý của dược liệu hoàng đằng đều có được do hàm lượng hoạt chất berberin dồi dào trong nó (berberin là hoạt chất có hoạt tính kháng sinh chống viêm, berberin được dùng nhiều để điều trị các bệnh đường ruột như viêm đại tràng, lỵ, viêm gan vàng da, đau mắt do viêm kết mạc, một số bệnh ngoài da như nước ăn chân, ngứa do nấm…) Bao gồm:
Hoạt chất berberine có trong cây hoàng đằng có khả năng ngăn chặn phản ứng viêm, tăng tính đàn hồi của mạch máu và ngăn ngừa sự hình thành các mảng xơ vữa mạch máu.
Ngoài ra, năm 2004 các nhà khoa học còn tìm ra hoạt chất berberin có trong dược liệu còn có tác dụng làm giảm chất béo triglycerid tích trữ trong gan và hàm lượng cholesterol trong máu.
Nghiên cứu của các nhà khoa học Trung Quốc cho thấy ngoài tác dụng đối với mạch máu, hoạt chất berberine còn có tác dụng bảo vệ sức khỏe tim mạch, giúp tăng khả năng giãn nở, co bóp và hỗ trợ duy trì hoạt động hệ thần kinh giao cảm ở tim.
Berberin trong dược liệu còn có tác dụng ức chế vi khuẩn, điều trị viêm kết mạc do vi khuẩn và tiêu chảy.
Hiện nay, dược liệu hoàng đằng đã được ứng dụng trong sản xuất gia công thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị các bệnh tim mạch.
Chất Palmatin có tác dụng ức chế vi khuẩn đường ruột nhưng tác dụng yếu hơn các loại thuốc kháng sinh thông thường hiện nay.
Ngoài ra, thành phần Palmatin trong dược liệu hoàng đằng có đặc tính kháng nấm, hỗ trợ điều trị viêm nhiễm âm đạo ở phụ nữ.
Tác dụng giúp hạ huyết áp đối với những người bị huyết áp cao, đặc biệt là ở những người cao tuổi, đồng thời giúp điều hòa các cơ quan tim mạch, chống rối loạn nhịp tim.
 |
| Thành phần palmatin có trong Hoàng đằng mang lại nhiều tác dụng/ Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Bài thuốc dân gian sử dụng hoàng đằng để điều trị bệnh
Trị viêm ruột kiết lỵ:
14g hoàng đằng, 20g lá mô, 20g cỏ sữa lá lớn.
Thực hiện: Cho toàn bộ 3 loại trên vào ấm, sắc chung với 1 bát nước, đun trong 20 phút. Uống khi thuốc còn ấm với liều lượng 1 thang/ngày.
Trị đau mắt đỏ có màng:
4g hoàng đằng, 2g phèn chua.
Đem nguyên liệu đã chuẩn bị tán nhỏ cho mịn, sau đó chưng cách thủy với nước. Gạn lấy nước trong, nhỏ mắt mỗi ngày 2 lần.
Trị viêm tai có mủ:
20g hoàng đằng và 10g phù phỉ
Đem nguyên liệu đã chuẩn bị tán mịn thành bột, trộn hỗn hợp đều. Lấy bột thuốc bôi vào trong tai từ 2-3 lần 1 ngày.
Điều trị viêm đường tiết niệu, viêm phế quản, viêm gan virus, viêm tai trong:
10g hoàng đằng, 10g mộc thông, 10g huyết dụ
Cho nguyên liệu trên vào sắc cùng với 1 lít nước, cạn đến khi còn 300 ml. chia thành 3 lần uống.
Điều trị vàng da do bệnh gan:
25g hoàng đằng, 25g cây xạ vàng
Đem nguyên liệu đã chuẩn bị sắc lấy nước uống hàng ngày. Liều lượng 1 thang/ngày.
Điều trị kiết lỵ, tiêu chảy:
Sử dụng rễ hoàng đằng. Rễ hoàng đằng phơi khô, đem tán mịn thành bột. Hàng ngày lấy 10g bột pha chung với nước ấm để uống.
Trị nổi mụn nhiều do nóng trong ở trẻ em:
Lấy thân và rễ hoàng đằng nấu lấy nước tắm cho trẻ từ 1 – 2 lần/ngày. Duy trì tắm như vậy đều đặn đến khi hết nổi mụn.
Chữa viêm lở, chảy nước ở kẽ chân:
15g hoàng đằng,10g kha tử.
Đem 2 nguyên liệu đã chuẩn bị đem giã nhỏ, cho vào ấm để sắc đến khi thành nước đặc. Dùng nước này để ngâm chân 1-2 lần 1 ngày.
Điều trị viêm đường tiết niệu, viêm âm đạo, tiểu ra máu:
10g hoàng đằng, 10g mộc thông, 10g huyết dụ.
Đem nguyên liệu sắc với nước đun lấy nước uống.
 |
| Hoàng đằng còn được gọi là cây vàng giang, nam hoàng liên/ Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Những lưu ý khi sử dụng hoàng đằng
Mặc dù Hoàng đằng có tác dụng trị bệnh rất hiệu quả nhưng khi sử dụng không đúng trường hợp sẽ rất dễ phát sinh rủi ro. Người bệnh cần chú ý đến các vấn đề sau:
Tuyệt đối không dùng dược liệu này cho những người mắc các bệnh có tính hàn (tay chân lạnh, rét, lạnh run, gặp lạnh đau tăng…).
Cẩn trọng khi dùng dược liệu chế thành thuốc nhỏ mắt điều trị viêm kết mạc. Thực hiện bài thuốc này ở nhà sẽ không đảm bảo vô khuẩn và rất dễ gây ra tình trạng bội nhiễm.
Phụ nữ mang thai và cho con bú.
Dị ứng với các thành phần của vị thuốc.
Hoàng đằng là một vị thuốc cổ truyền được sử dụng từ rất lâu trong dân gian. Nhờ có nhiều tác dụng quý mà dược liệu này được dùng nhiều trong các bài thuốc chữa bệnh cũng như cuộc sống hằng ngày. Tuy nhiên, để có thể phát huy hết công dụng của vị thuốc đối với sức khỏe, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để kiểm soát rủi ro và những tác dụng không mong muốn.
Hoàng đằng mua ở đâu?
Hiện nay, trên thị trường có khá nhiều nơi bán hoàng đằng nhưng hoàng đằng mua ở đâu chất lượng? Bạn có thể tham khảo một số nơi như sau:
Nhà thuốc Đông y: Hoàng đằng là vị thuốc Đông y phổ biến, vậy nên bạn có thể đến bất kỳ nhà thuốc Đông y nào để mua hoàng đằng chất lượng nhất.
Hệ thống phân phối sản phẩm của công ty có chứng nhận: Có khá nhiều công ty dược, thực phẩm chức năng cũng phân phối hoàng đằng và một số chế phẩm từ hoàng đằng. Bạn nên chọn mua những thương hiệu công ty có đầy đủ chứng nhận nguồn gốc để không mua phải hàng giả.
Trung tâm Nghiên cứu và ứng dụng thuốc dân tộc: Hoàng đằng luôn nằm trong danh sách những dược liệu Y học cổ truyền của dân tộc. Đó cũng là lý do bạn có thể tìm mua được hoàng đằng ở Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng thuốc dân tộc.
Bệnh viện Y học cổ truyền: Nếu bạn không thuận tiện để ghé đến những địa chỉ trên, bạn có thể tìm đến Bệnh viện Y học cổ truyền để mua được hoàng đằng chất lượng cao với giá cả vô cùng phải chăng.
