Y học cổ truyền
Lá cây thường xuân – thảo dược quý cho sức khỏe hô hấp
Cây thường xuân
Cây thường xuân có tên khoa học là Hedera helix. Cây thuộc họ ngũ gia bì Araliaceae. Cây còn có tên gọi khác như dây nguyệt quế, dây lá nho, cây vạn niên. Tên tiếng Anh được gọi là Ivy.
Cây thường xuân thuộc loại cây leo với chiều dài có thể lên tới 20-30m khi phát triển ở những khu vực, bề mặt thích hợp như trên cây cối, vách đá, bờ tường. Cây đặc biệt ưa những nơi ẩm ướt, râm mát và không chịu được ánh nắng quá gay gắt. Cây có hệ thống rễ nhiều, các rễ con leo lên nhờ bám chắc vào các vật thể. Cây có khả năng sinh trưởng tốt, có thể tái sinh sau khi bị chặt.
Lá thường xuân là lá đơn dài khoảng 50-100mm, mọc so le, phiến lá phân thùy, gân hình chân vịt. Cuống lá dài từ 15-20mm. Lá thường xuân có hai loại: lá lúc non khá nhỏ, có lông và thường có chia thùy. Lá ở giai đoạn trưởng thành sẽ có hình bầu dục, to hơn và mọc thành chùm.
Cây thường xuân ra hoa vào khoảng tháng 5 – tháng 8, hoa có đường kính từ 3 – 5cm, màu lục trắng hoặc trắng vàng. Mật của hoa được xem như một nguồn thực phẩm quan trọng vào cuối mùa thu cho ong và các loại côn trùng khác.
Quả là dạng quả hạch tròn, khi chín có màu tím đen. Quả thường chín vào cuối mùa đông (tháng 9 -11) và là nguồn thức ăn quan trọng cho nhiều loài chim.
Cây thường mọc ở những nơi ẩm ướt, râm mát. Cây xanh tốt quanh năm và làm lớp phủ bề mặt hấp dẫn cho các khu vườn trang trí.
Loài cây này ban đầu có nguồn gốc từ châu Âu, nhưng hiện có thể được tìm thấy trên khắp Hoa Kỳ và thế giới. Cây Thường xuân phát triển mạnh ở những khu vực râm mát trong rừng cũng như trên các vách đá và sườn dốc nơi đất màu mỡ và ẩm.
Thường xuân là loài cây sống tốt cả ở trong nhà và ngoài trời. Cây không chịu được ánh nắng quá gay gắt. Cây có sức sống tốt, tốc độ tăng trưởng nhanh.
Ý nghĩa phong thủy của thường xuân
Theo phong thủy, cây thường xuân tượng trưng cho sự tài lộc, sinh sôi nảy nở và may mắn. Ngoài ra, thường xuân còn được trồng để xua đuổi tà ma, chướng khí hay những vận xui, từ đó mang đến bình an, may mắn, thịnh vượng cho gia chủ.
Với sự phát triển mạnh mẽ và lâu dài, cây thường xuân còn là món quà ý nghĩa tặng người thân với hàm ý gắn kết lâu dài, thể hiện sự chân thành.
Tác dụng của cây thường xuân
Công dụng của cây thường xuân trong y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền thì lá cây thường xuân có vị cay, tính ấm; có tác dụng khu phong, lợi thấp, bình can, giải độc. Thân, lá, hạt nấu uống với rượu ấm có thể dùng để giải độc. Hạt ngâm rượu để trị bệnh phong huyết, đau lưng;
Ở Trung Quốc, dây được dùng trị viêm khớp, đau nhức, viêm gan, đau đầu, nôn ra máu, mắt mờ, nhọt độc sưng đau;
Ở Ấn Độ, lá dùng làm thuốc chườm nóng trị sưng hạch; quả dùng hãm uống trị thấp khớp;
Công dụng của cây thường xuân trong y học hiện đại
Từ năm 1949 đến nay hơn 20 nghiên cứu khoa học trên quy mô lớn, được kiểm soát chặt chẽ để đánh giá hiệu quả điều trị của dịch chiết cây thường xuân. Kết quả cho thấy dịch chiết này có hiệu quả cao trong điều trị viêm đường hô hấp cấp tính và mãn tính có kèm theo triệu chứng ho. Trong tinh chất cây thường xuân cũng có chứa glycoside – hoạt chất giúp làm giãn cơ trơn phế quản, mát niêm mạc họng, long đờm, giảm đau, thông mũi và làm dịu cơn ho nhanh chóng.
Theo chuyên khảo của Hội Đồng Khoa Học châu Âu về Liệu pháp điều trị từ dược liệu – Phytotherapy (ESCOP), cao khô cây thường xuân dùng để điều trị những triệu chứng như ho. Đặc biệt là khi kèm theo sự tăng tiết đờm và sử dụng như liệu pháp hỗ trợ trong bệnh viêm phế quản.
Tác dụng kháng viêm và chống oxy hóa
Lá cây thường xuân giàu polyphenol và các hợp chất thực vật như saponin và flavonoid. Những hợp chất này mang lại nhiều lợi ích tiềm năng. Đáng chú ý nhất, là khả năng chống viêm và chống oxy hóa mạnh.
Trong một nghiên cứu trên động vật, các nhà nghiên cứu cho thấy chiết xuất lá có tác dụng bảo vệ chống lại bệnh đái tháo đường. Khả năng này phần lớn là do tác dụng chống oxy hóa của lá cây thường xuân. Từ đó, cho phép ngăn ngừa tổn thương oxy hóa đối với các tế bào trong đái tháo đường.
Ngoài ra, một nghiên cứu trong ống nghiệm đã ghi nhận tác dụng chống viêm của chiết xuất lá cây thường xuân trong tế bào phổi người. Ngoài ra, chiết xuất lá cây thường xuân còn giúp ức chế sự giải phóng các yếu tố viêm như interleukin-6 trong các tế bào miễn dịch chuột.
Tác dụng giảm ho của lá cây thường xuân
Phần lớn các nghiên cứu đều tập trung vào tác dụng ở đường hô hấp trên của lá cây thường xuân. Đặc biệt, lá hữu ích trong việc điều trị bệnh hen suyễn, viêm phế quản, ho ở trẻ em và bệnh COPD – mặc dù cần có bằng chứng mạnh mẽ hơn trước khi được khuyến cáo rộng rãi.
Khi sử dụng một mình hoặc kết hợp với các loại thảo dược khác như: Anh thảo, cỏ xạ hương… có thể giúp giảm ho trong bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp trên và cảm lạnh.
Lá cây thường xuân trị ho có thể sử dụng tốt cho trẻ em và được xem là khá an toàn. Một nghiên cứu chỉ ra rằng lá mang lại hiệu quả tương đương với acetylcysteine – một loại thuốc giảm ho, long đàm.
Trong một nghiên cứu khác trên 5.000 trẻ em bị ho có đờm được uống chiết xuất lá cây thường xuân hai lần mỗi ngày. Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng việc uống chiết xuất lá đã giúp ích đáng kể. Khoảng 2/3 phụ huynh cho biết họ rất hài lòng với tác dụng trị ho của lá cây thường xuân.
Lá cây thường xuân có thể hỗ trợ trong việc chăm sóc da
Trong nhiều thế kỷ, lá cây thường xuân được dùng để giảm đau và nhiễm trùng của các vết bỏng trên da. Do lá cây thường xuân có đặc tính kháng khuẩn. Điều này có thể giúp giảm bớt sự khó chịu và kích ứng trong các bệnh vẩy nến, chàm da, mụn trứng cá và các tình trạng liên quan đến da khác.
Tiềm năng chống ung thư
Mặc dù nghiên cứu vẫn đang được tiến hành, nhưng nhiều đặc tính của lá cây thường xuân cho thấy khả năng chống oxy hóa đáng kể. Điều này cho thấy có khả năng ngăn ngừa sự lây lan hoặc phát triển của bệnh ung thư. Bằng cách loại bỏ các gốc tự do, ngăn ngừa đột biến và quá trình chết theo chu trình, lá cây thường xuân có thể giúp bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh mãn tính, bao gồm ung thư.
Tác dụng giúp giải độc
Các nghiên cứu ban đầu cho thấy mối liên hệ giữa chức năng gan mật với việc sử dụng lá cây thường xuân. Kết quả cho thấy việc dùng chiết xuất lá cây thường xuân giúp các cơ quan hoạt động tốt hơn và thải độc tố ra khỏi cơ thể hiệu quả hơn, từ đó thanh lọc máu và giảm căng thẳng cho các hệ thống quan trọng này.
Cây thường xuân và những lưu ý khi dùng
Cây thường xuân có thể gây ra tình trạng viêm da tiếp xúc, phát ban dị ứng trên da. Đã có một số trường hợp bị những phản ứng này khi cắt tỉa cây thường xuân trong vườn.
Một số người có thể gặp các tác dụng phụ như buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy khi dùng lá cây thường xuân. Tuy nhiên các nghiên cứu về vấn đề này còn rất ít và chưa được đào sâu.
Bạn cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thường xuân để trị bệnh, đặc biệt là nếu bạn đang có thai hoặc đang cho con bú.
Có thể thấy, cây thường xuân là một loại cây hữu ích mang lại nhiều công dụng cả trong đời sống lẫn sức khỏe. Ngoài việc trang trí làm đẹp cho ngôi nhà và mang lại may mắn, cây thường xuân được nhiều người biết đến với công dụng trị ho. Tuy nhiên khi sử dụng loại dược liệu này làm thuốc, bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ để được tư vấn để tránh những tác dụng phụ hay rủi ro không mong muốn.
