Y học cổ truyền
Tắc kè đá – dược liệu mạnh gân cốt, bổ thận, tán ứ và hoạt huyết
Tắc kè đá
Tắc kè đá được gọi với nhiều tên gọi khác như cây tổ phượng, cốt toái bổ, cây tổ rồng, tổ diều, hộc huyết, hầu khương,… Cây tắc kè đá thuộc họ dương xỉ Polypodiaceae, có tên khoa học là Drynaria fortunei (Kuntze ex Mett.) J.Sm.
Tắc kè đá là loài thực vật sống phụ sinh trên đá hoặc những thân gỗ lớn. Cây sống lâu năm, có thân và rễ dẹp, mọng nước, phủ nhiều vảy màu vàng, rất dày, bóng và mẫm. Thân rễ của cây tắc kè đá được thu hoạch để làm thuốc.
Tắc kè đá có 2 dạng lá, lá thường dài 25 – 45cm, phiến lá màu xanh, lá xẻ thùy lông chim, mỗi lá gồm có 3 – 7 cặp lông chim, cuống dài 10 – 20cm. Lá hứng mùn có hình trái xoan, thường khô, có màu nâu và ôm lấy thân. Mặt dưới lá có các túi bào tử nằm rải rác không đều.
Tắc kè đá là đoạn thân rễ dẹt, cong queo, phân nhánh nhiều, được bao phủ dày đặc bởi lớp lông dạng vảy màu nâu đến màu nâu tối với kích thước dài 5-15 cm, rộng 1-2 cm và dày khoảng 0,3 cm, phủ nhiều lông có vảy màu nâu đến nâu sẫm, khi đốt hết lông dược liệu sẽ có màu nâu tối. Mặt trên và hai bên thân tắc kè đá có các vết sẹo tròn lồi hoặc lõm do các vết tích của gốc lá để lại và ít khi còn rễ hình sợi. Chất cứng, mặt cắt ngang màu nâu, có những đốm vàng xếp thành vòng, khi nếm thử dược liệu có vị nhạt và hơi se.
Ở nước ta, tắc kè đá thường xuất hiện ở một số tỉnh vùng núi như Cao Bằng, Lạng Sơn, Sơn La, Lào Cai, Hòa Bình, Nghệ An,… Hiện nay tắc kè đá tự nhiên rất ít, vì vậy loại thực vật này đã có tên trong Sách đỏ Việt Nam và đang cần được bảo tồn. Ngoài ra, tắc kè đá còn xuất hiện ở Lào, miền Nam và miền Trung Trung Quốc.
 |
| Hình ảnh cây tắc kè đá/ Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Công dụng của tắc kè đá
Theo Y học cổ truyền
Theo Y học cổ truyền tắc kè đá có vị đắng, tính ấm, không độc nên được quy vào 2 kinh can và thận. Tắc kè đá có khả năng bổ thận, chữa chấn thương do té ngã, dập xương, đau xương, đau lưng mỏi gối, đau nhức lưng, sai khớp, bong gân, tai ù, đau răng, chảy máu chân răng, thận hư yếu, tiêu chảy kéo dài, cầm máu, giảm đau,…
Tắc kè đá có thể dùng uống trong hoặc đắp ngoài, ngoài ra, có thể dùng dược liệu dạng sắc thuốc, ngậm rượu hoặc giã nát rồi đắp lên vết thương.
Trong y học hiện đại
Trong y học hiện đại người ta đã tìm thấy nhiều công dụng của tắc kè đá như; tăng cường hấp thụ Canxi của xương, giúp đẩy nhanh quá trình liền xương. Ngoài ra còn có thể giúp an thần và giảm đau khá mạnh.
Một số tác động khác có thể nhận thấy rõ là trên các bệnh như; giảm lipid trong máu, ngừa bệnh xơ mỡ mạch.
Ngăn ngừa loãng xương
Dựa trên hoạt động của polysaccharide đồng nhất (DFPW) được phân lập và tinh chế từ thân rễ khô của dược liệu lên xương chuột đã được cắt bỏ buồng trứng (OVX). Có thể kết luận rằng DFPW uống hàng ngày sẽ là một loại thuốc hữu ích để điều trị chứng loãng xương sau mãn kinh ở chuột, tương đương với raloxifene. Chức năng này liên quan đến tác động của DFPW đối với sự cân bằng của quá trình tạo xương và tái tạo khả năng hấp thu của xương. Vì vậy, tình trạng mất xương ở chuột OVX có thể được giảm bớt, điều này có nghĩa là DFPW có thể ngăn ngừa loãng xương.
Diệt vi khuẩn đường miệng
Chloroform có trong dược liệu tắc kè đá kết hợp với ampicillin hoặc gentamicin giết chết 100% hầu hết các vi khuẩn được thử nghiệm trong vòng 3 – 4 giờ. Các phát hiện cho thấy rằng chất chloroform này có tác dụng kháng khuẩn và hiệp đồng như một loại kháng sinh chống lại các mầm bệnh đường miệng.
Chữa bong gân, tụ máu
Vào năm 1963, tại Quân y viện 6 (Tây Bắc) dùng dược liệu tắc kè đá điều trị bong gân, tụ máu bằng cách: Lấy tắc kè đá tươi sau khi thu hái về gọt bỏ vỏ, cạo sạch lông, loại bỏ lá, đem rửa sạch và giã nhỏ rồi cho một ít nước vào, gói vào lá nướng cho mềm và đắp lên những vết đau (những trường hợp gãy xương hở không nên áp dụng phương pháp này), thay thuốc nhiều lần trong ngày. Nếu không đủ dược liệu, có thể lấy bã thuốc ra, cho thêm ít nước rồi băng lại, thường chỉ sau 3 ngày đến 1 tuần sẽ thấy tình trạng bệnh được thuyên giảm và ra viện, trong khi đó nếu áp dụng phương pháp khác có khi kéo dài hàng tháng mà không đỡ.
Các công dụng khác
Dựa trên thực nghiệm được thực hiện trên chuột lang, dược liệu tắc kè đá có tác dụng làm giảm độc tính của Kanamycin sulfat đối với tai trong.
Chữa ù tai, suy giảm chức năng nội tiết và tiêu chảy kéo dài.
Tắc kè đá có tác dụng giúp giảm đau, an thần, ngăn ngừa xơ vữa động mạch, ngăn ngừa lipit máu.
 |
| Tắc kè đá là loài thực vật sống phụ sinh trên đá hoặc những thân gỗ lớn/ Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Bài thuốc sử dụng tắc kè đá
Bài thuốc chữa thận hư gây đau lưng và ù tai
Chuẩn bị: Bầu dục lợn 1 cái và tắc kè đá (tán bột) 4 – 6g.
Thực hiện: Đem cho thuốc bột vào bên trong bầu dục lớn, sau đó hấp cách thủy và nướng chín. Mỗi ngày ăn 1 quả, ăn cách ngày.
Bài thuốc trị thận hư gây nhức mỏi xương khớp, đau nhức lưng, gối mỏi
Chuẩn bị: Tỳ giải, tắc kè đá và đỗ trọng mỗi vị 16g, hoài sơn và cẩu tích mỗi vị 20g, thỏ ty tử, rễ cỏ xước, rễ gối hạc, dây đau xương mỗi vị 12g.
Thực hiện: Đem các vị sắc với 550ml nước còn lại 200ml và chia thành 2 lần uống trong ngày. Liệu trình kéo dài 10 ngày, thực hiện từ 3 – 5 liệu trình để nhận thấy cải thiện rõ rệt.
Bài thuốc trị thận hư gây đau răng, chảy máu chân răng và răng lung lay
Chuẩn bị: Tắc kè đá 16g.
Thực hiện: Đem giã nhỏ, sao cháy đen sau đó tán thành bột mịn và xát vào vùng lợi sưng đau, chảy máu. Nên thực hiện sau khi đã vệ sinh răng, áp dụng 2 lần/ ngày (sáng – tối) sẽ thấy triệu chứng thuyên giảm rõ rệt.
Bài thuốc uống giúp bồi bổ thận và chắc răng
Chuẩn bị: Sơn thù, bạch linh, đơn bì, trạch tả, sơn dược mỗi vị 12g, tế tân 2.4g, tắc kè đá và thục địa mỗi vị 16g.
Thực hiện: Đem sắc với 700ml nước còn lại 250ml, sau đó chia nước sắc thành 2 lần uống. Áp dụng bài thuốc liên tục trong 10 ngày là kết thúc liệu trình.
Bài thuốc trị người ê ẩm do té ngã
Chuẩn bị: Lá sen tươi, trắc bá tươi và sinh địa mỗi vị 10g, tắc kè đá 15g.
Thực hiện: Sắc với 500ml nước còn lại 200ml. Mỗi lần dùng 100ml, ngày dùng 2 lần. Áp dụng bài thuốc liên tục trong vòng 5 ngày.
Bài thuốc chữa tụ máu, bong gân do chấn thương
Chuẩn bị: Cây tắc kè đá tươi.
Thực hiện: Loại bỏ lá khô và lông tơ, sau đó rửa sạch, giã nhỏ và gói vào lá chuối đem nướng cho mềm. Dùng dược liệu đắp lên chỗ đau nhức và bó lại. Thay thuốc nhiều lần trong ngày cho đến khi máu tan và gân hồi phục hoàn toàn.
Bài thuốc trị thấp khớp mạn thể nhiệt
Chuẩn bị: Cam thảo 4g, thạch cao, đan sâm, tắc kè đá, thổ phục linh, rau má, kê huyết đằng, thiên hoa phấn, độc hoạt, uy linh tiên, khương hoạt, sinh địa và hy thiêm mỗi vị 12g.
Thực hiện: Đem sắc uống ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc trị đau nhức do phong thấp
Chuẩn bị: Rễ chiên chiến, bạch hoa xà mỗi vị 10g, vỏ chân chim 100g, tắc kè đá 40g, rễ bưởi bung, xích đồng nam, cỏ xước, bạch đồng nữ, ô dược và tiền hồ mỗi vị 40g, rễ rung rúc 80g, rễ gắm 120g.
Thực hiện: Nấu dược liệu thành cao đặc, sau đó ngâm với 2 lít rượu trắng 40 độ trong vòng 3 ngày. Lọc lấy dịch trong, ngày dùng 2 lần mỗi lần khoảng 30ml.
Bài thuốc giúp bồi bổ khí huyết và gân xương, sử dụng trong điều trị và phòng ngừa loãng xương, suy nhược cơ thể, gãy nứt xương
Chuẩn bị: Ba kích, đảng sâm và củ mài mỗi vị 16g, mẫu lệ (vỏ hàu), cẩu tích, bạch truật, tục đoạn, hoàng kỳ, tắc kè đá và đương quy mỗi vị 12g, thiên kiên kiện 10g.
Thực hiện: Nấu cao lỏng uống hoặc sắc uống, ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc trị gãy xương kín và chấn thương phần mềm
Bài thuốc 1: Chuẩn bị đương quy, tắc kè đá, địa miết trùng, huyết kiệt, nhũ hương, bằng sa, đại hoàng, một dược, đồng tự nhiên và Vaseline các vị bằng lượng nhau. Sau đó tán dược liệu thành bột mịn rồi trộn với Vaseline và thoa lên chỗ đau nhức. Sử dụng thường xuyên giúp liền xương nhanh chóng.
Bài thuốc 2: Lá sen tươi, quả bồ kết tươi, tắc kè đá và lá trắc bá diệp tươi mỗi vị 12g. Đem dược liệu tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 12g hãm với nước sôi uống. Ngày dùng 2 lần cho đến khi xương liền hoàn toàn.
 |
| Tác dụng chính của cây tắc kè đá là mạnh gân cốt, bổ thận, tán ứ và hoạt huyết/ Ảnh: Internet/ https://suckhoeviet.org.vn/ |
Bài thuốc trị nhiễm độc Streptomycin
Chuẩn bị: Cây tắc kè đá 20g.
Thực hiện: Sắc lấy nước, chia thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.
Bài thuốc trị bong gân, gãy xương kín, chân tay sưng đau
Chuẩn bị: Mộc hương 8g, chích một dược, huyết kiệt, chích nhũ hương, hồng hoa, đồng tự nhiên, đương quy, tắc kè đá, tục đoạn và thổ miết trùng mỗi vị 12g.
Thực hiện: Đem dược liệu tán thành bột mịn, sau đó dùng 12g uống với nước sôi nguội, ngày dùng 2 – 3 lần. Ngoài ra dùng thêm thuốc bột hòa với giấm rượu và đắp ở bên ngoài.
Bài thuốc trị chứng còi xương ở trẻ nhỏ, lưng gối mỏi và chân tay tê yếu ở người cao tuổi
Chuẩn bị: Rượu tốt 1 lít, đỗ trọng, tắc kè đá và thiên kiên kiện mỗi vị 10g, cao hổ cốt 4 – 6g.
Thực hiện: Đem dược liệu ngâm với rượu trong vòng 10 – 15 ngày. Mỗi lần uống 10 – 15ml trước khi ăn, ngày dùng 2 lần.
Những lưu ý khi sử dụng tắc kè đá
Người âm hư huyết hư không nên dùng bài thuốc từ tắc kè đá.
Thận trọng khi sử dụng dược liệu cho các trường hợp ứ máu và thiếu âm kèm nội nhiệt.
Để đảm bảo tác dụng điều trị của tắc kè đá, bạn cần thận trọng khi chọn mua dược liệu. Sử dụng dược liệu kém chất lượng có thể làm gián đoạn quá trình chữa trị và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Bên cạnh đó, cần chủ động tham vấn y khoa để được hướng dẫn cụ thể về liều lượng và bài thuốc thích hợp với tình trạng bệnh lý.
Tắc kè đá mua ở đâu?
Hiện nay, trên thị trường có khá nhiều nơi bán tắc kè đá nhưng tắc kè đá mua ở đâu chất lượng? Bạn có thể tham khảo một số nơi như sau:
Nhà thuốc Đông y: Tắc kè đá là vị thuốc Đông y phổ biến, vậy nên bạn có thể đến bất kỳ nhà thuốc Đông y nào để mua tắc kè đá chất lượng nhất.
Hệ thống phân phối sản phẩm của công ty có chứng nhận: Có khá nhiều công ty dược, thực phẩm chức năng cũng phân phối tắc kè đá và một số chế phẩm từ tắc kè đá. Bạn nên chọn mua những thương hiệu công ty có đầy đủ chứng nhận nguồn gốc để không mua phải hàng giả.
Trung tâm Nghiên cứu và ứng dụng thuốc dân tộc: Tắc kè đá luôn nằm trong danh sách những dược liệu y học cổ truyền của dân tộc. Đó cũng là lý do bạn có thể tìm mua được tắc kè đá ở Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng thuốc dân tộc.
Bệnh viện Y học Cổ truyền: Nếu bạn không thuận tiện để ghé đến những địa chỉ trên, bạn có thể tìm đến Bệnh viện y học cổ truyền để mua được tắc kè đá chất lượng cao với giá cả vô cùng phải chăng.
